Triduum PaschalneTriduum Paschalne (z łac. triduum - trzy dni) to najważniejsze wydarzenie w roku liturgicznym katolików, którego istotą jest celebracja męki, śmierci i zmartwychwstania Chrystusa. Rozpoczyna się wieczorną mszą w Wielki Czwartek (Msza Wieczerzy Pańskiej), kończy zaś drugimi nieszporami po południu niedzieli wielkanocnej. To jedyny okres w Kościele, gdy czas celebrowania liturgii zrównuje się z czasem, w którym miały miejsce wydarzenia z życia Jezusa.
Nazwy Triduum Paschalne używa się od 1929 roku; wcześniej mówiono o Triduum Sacrum. Tradycja Kościoła rzymskokatolickiego pozwala rozumieć triduum również jako trzy fazy misterium odkupienia. Etap pierwszy to pożegnalna uczta, zwana Ostatnią Wieczerzą, oraz zapowiedź ofiary; etap drugi - wydarzenia Wielkiego Piątku, zakończone śmiercią Chrystusa na krzyżu; część trzecia - spoczynek w grobie i cud zmartwychwstania
Obchody Triduum Paschalnego, choć trwają od Wielkiego Czwartku do niedzieli wielkanocnej, wbrew pozorom to nie cztery, lecz trzy dni. Te dni trzeba liczyć na sposób żydowski i liturgiczny, zgodnie z którym początek nowego dnia następuje wieczorem dnia poprzedniego. Nie wolno też ich oddzielać od siebie. Nie są to trzy święta, ale jedno święto trwające trzy dni, gdzie najważniejszą częścią jest noc z soboty na niedzielę.
Pierwszy dzień
rozpoczyna się więc od Mszy Wieczerzy Pańskiej w czwartek a kończy liturgią Męki Pańskiej w piątek jeszcze przed wieczorem. Jest to zgodne z ewangelią, która mówi, że ciało Jezusa spoczęło w grobie jeszcze przed nastaniem szabatu.
Msza Wieczerzy Pańskiej przypomina Ostatnią Wieczerzę, w czasie której Chrystus ofiarował Bogu Ojcu pod postaciami chleba i wina swoje ciało i swoją krew, a następnie dał apostołom do spożycia oraz nakazał im i ich następcom w kapłaństwie, by czynili to na jego pamiątkę. Ta msza święta ma szczególne znaczenie dla księży, gdyż w czasie ostatniej wieczerzy Chrystus ustanowił kapłaństwo i eucharystię, która jest jego istotą. Na pamiątkę umycia przez Chrystusa nóg apostołom podczas Mszy Wieczerzy Pańskiej celebrans - sprawujący ofiarę eucharystyczną kapłan - obmywa nogi 12 mężczyznom. Jest to przypomnienie fundamentalnej zasady moralnej chrześcijaństwa, czyli przykazania miłości.
Drugi dzień
to czas liturgicznej ciszy i smutku. Kościół nie sprawuje mszy św., a komunię św. mogą, w formie wiatyku, przyjmować jedynie umierający. W Wielki Piątek nie odprawia się mszy świętych, z wielkiego szacunku do ofiary Chrystusa poniesionej na krzyżu za grzechy świata. Jest to dzień powagi, skupienia i postu, w którym szczególnie czci się drzewo krzyża. Po raz ostatni odprawiana jest droga krzyżowa. Centrum tego dnia stanowi liturgia Męki Pańskiej. Współczesne nabożeństwo Wielkiego Piątku sprawowane jest po południu - ustalenia wskazują bowiem, że Jezus umarł około godziny piętnastej naszego czasu.
Ostatnią częścią liturgii Wielkiego Piątku jest procesja do Grobu Pańskiego. Na ołtarzu umieszczonym przy grobie lub na specjalnym tronie wystawia się Najświętszy Sakrament w monstrancji okrytej białym przejrzystym welonem - symbolem całunu, w który owinięto ciało zmarłego Chrystusa. Cały wystrój tej kaplicy ma kierować uwagę na Ciało Pańskie. W wielu kościołach przez całą noc trwa adoracja.
Trzeci dzień
Triduum Paschalnego, Wielka Sobota - przedświęcie, czyli wigilia Wielkanocy - jest już początkiem chwalebnych, uroczystych i radosnych obchodów świątecznych, chociaż nacechowanych jeszcze wielką powagą. To czas wielkiej ciszy, skupienia i czuwania przy Grobie Pańskim. W zwyczaju jest też masowe odwiedzanie różnych kościołów i porównywanie wystroju grobów.
Wielka Sobota obchodzona jest przede wszystkim jako dzień błogosławieństw. W kościołach święci się ogień, ciernie i wodę chrzcielną. Tradycją Wielkiej Soboty jest poświęcenie pokarmów wielkanocnych: chleba - na pamiątkę tego, którym Jezus nakarmił tłumy na pustyni; mięsa - na pamiątkę baranka paschalnego, którego spożywał Jezus podczas uczty paschalnej z uczniami w wieczerniku oraz jajek, które symbolizują nowe życie.
Wieczorem rozpoczynają się obchody wigilii paschalnej, stanowiącej centralny fragment Triduum. Bogata liturgia składa się z czterech części. Pierwszą z nich jest liturgia światła. Przed kościołem rozpala się ognisko, którego płomienie zostają poświęcone przez kapłana, ubranego w białe, radosne szaty. Następnie kapłan żłobi na paschale (dużej, wielkanocnej świecy, sporządzonej z prawdziwego wosku) znak krzyża lub wytycza pięć punktów, umieszczając w nich duże gwoździe, symbolizujące pięć ran Jezusa. Zapalenie paschału, oznaczającego osobę Chrystusa, uzmysławia, że dokonała się Pascha, przejście z mroku do jasności, ze śmierci do życia. W uroczystej procesji paschał zostaje wniesiony do świątyni i umieszczony w ozdobnym świeczniku. Po trzykrotnym śpiewie kapłana: „Światło Chrystusa” i odpowiedzi wiernych: „Bogu niech będą dzięki” - zgromadzeni mogą zapalić swe świece od świętego płomienia. Liturgia światła kończy się odśpiewaniem tzw. orędzia paschalnego.
Liturgia słowa składa się z dziewięciu czytań, przeplatanych psalmami i modlitwą. Pierwsze siedem czytań wyjęte jest ze Starego Testamentu. Przypominają one ważne momenty w całej historii zbawienia. Po radosnym alleluja, odśpiewanym po raz pierwszy od czterdziestu dni, czytana jest tzw. ewangelia o pustym grobie. Liturgię słowa zamyka homilia.
Kolejna, trzecia już część uroczystości wigilii paschalnej, poświęcona jest tajemnicom sakramentu chrztu. Liturgię chrzcielną otwiera odśpiewanie litanii do wszystkich świętych, podkreślającej jedność całego Kościoła. Celebrans poświęca wodę chrzcielną a wszyscy zgromadzeni w świątyni odnawiają przyrzeczenia chrzcielne. Liturgię chrzcielną kończy modlitwa wiernych.
Przebieg liturgii eucharystycznej nie odbiega w swym zasadniczym kształcie od typowego toku mszy świętej. Uroczystości wigilii paschalnej ukoronowane są komunią i uroczystym błogosławieństwem; słowa rozesłania wzbogaca się o dwukrotne alleluja. Na zakończenie kapłan wzywa do udziału w procesji rezurekcyjnej - uroczystej procesji z Najświętszym Sakramentem (łacińskie słowo resurrectio oznacza „zmartwychwstanie”), która w warunkach polskich bywa przenoszona na niedzielny poranek. Procesja kończy się odśpiewaniem dziękczynnego hymnu Ciebie, Boga, wysławiamy.
Triduum Paschalne dobiega końca po odprawieniu wieczornych nieszporów Niedzieli Zmartwychwstania Pańskiego, zwanej też I niedzielą wielkanocną. |