tygodnik opoczyński
Baza firm
 
Warto wiedzieć

Nabycie prawa własności w drodze zasiedzenia

W związku z bardzo licznymi pytaniami i wątpliwościami kierowanymi do Kancelarii, w dzisiejszym artykule przedstawiamy ogólne informacje dotyczące instytucji zasiedzenia. Jest jedną z instytucji "dawności", obok przedawnienia, prekluzji, zawłaszczenia, przemilczenia, której zastosowanie powoduje nabycie prawa przez osobę nieuprawnioną na skutek wykonywania przez tę osobę przez określony ustawowo czas uprawnień, które zasadniczo przysługują właścicielowi. Ustawodawca wprowadzając do kodeksu cywilnego tego rodzaju formę nabycia najsilniejszego prawa związanego z rzeczami zmierzał do zniwelowania istnienia rozbieżności między stanem faktycznym a stanem prawnym w sferze własności. Wskazać należy, że źródeł zasiedzenia jako instytucji poszukiwać należy już w prawie rzymskim ukształtowanym w starożytnym Rzymie.
Na gruncie przepisów obowiązujących w prawie polskim, w drodze zasiedzenia można nabyć: 1. każdą nieruchomość - gruntową, budynkową czy lokalową; wyjątki w tym zakresie wynikają z przepisów szczególnych, 2. każdą ruchomość, jeżeli stanowi przedmiot obrotu, 3. ograniczone prawo rzeczowe (np. służebności gruntowe), 4. użytkowanie wieczyste, 5. udział we współwłasności nieruchomości.

Podsumowując, należy podkreślić, iż zasiedzenie może dotyczyć tylko takiej rzeczy, która może być przedmiotem własności, obrotu cywilnoprawnego oraz indywidualnego posiadania. Nie można zasiedzieć przykładowo pokoju w lokalu nie stanowiącym odrębnej własności. Zasiedzenie jest wyłączone także w sytuacji, gdy w grę wchodzi dziedziczenie po zmarłym spadkodawcy. Wyjątkowo Sąd Najwyższy uznał, iż dopuszczalne jest nabycie w drodze zasiedzenia przez spadkobiercę, który nie zachował uprawnień do dziedziczenia gospodarstwa rolnego, części działki siedliskowej wchodzącej w skład gospodarstwa rolnego. Nie można nabyć w drodze zasiedzenia broni palnej, amunicji, materiałów wybuchowych, których posiadanie bez zezwolenia władzy administracyjnej jest w ogóle zabronione. Nie można zasiedzieć ulic, placów, parków, terenów wojskowych czy cmentarzy, ponieważ nie stanowią one samoistnego indywidualnego posiadania. Szczególne regulacje są przewidziane do zasiedzenia nieruchomości, stanowiących własność Skarbu Państwa.
Aby nabyć określoną rzecz w drodze zasiedzenia, spełnione muszą być określone warunki, tzn. a) musi istnieć rzecz nadająca się do zasiedzenia, o czym była mowa powyżej, b) trzeba być samoistnym posiadaczem rzeczy, c) musi nastąpić określony przepisami upływ czasu.

Samoistne posiadanie rzeczy oznacza władanie rzeczą tak jak właściciel, czyli samodzielnie, we własnym imieniu i interesie oraz dla siebie. Samoistnym posiadaczem jest zatem osoba, która przykładowo pobiera pożytki i inne dochody z rzeczy, wydzierżawia lub wynajmuje rzecz osobie trzeciej, oraz ponosi ciężary finansowe związane z posiadaniem rzeczy (np. podatki i inne opłaty eksploatacyjne). Posiadanie samoistne polega na faktycznym wykonywaniu wszelkich uprawnień, które składają się na treść prawa własności. Należy podkreślić, iż posiadacz samoistny nie traci posiadania przez to, że oddał rzecz w posiadanie zależne (np. najem, dzierżawę) i analogicznie objęcie nieruchomości w posiadanie na podstawie umowy dzierżawy czy najmu nie stanowi przesłanki wystąpienia o jej zasiedzenie.

Trzecią przesłanką niezbędną do stwierdzenia zasiedzenia jest upływ czasu określonego w przepisach kodeksu cywilnego. Analizując tę ostatnią przesłankę, należy wyróżnić dwa przypadki, tzn. nabycie w drodze zasiedzenia nieruchomości oraz rzeczy ruchomej. W pierwszym przypadku, posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze. Po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze. Tu dodatkowo pojawia się tzw. kwalifikacja posiadania, tj. dobra i zła wiara. Pojęcia te nie są zdefiniowane w ustawie. Należą do tzw. klauzul generalnych. Ich ocena wynika z każdorazowej analizy konkretnego stanu faktycznego i konkretnych okoliczności faktycznych. W orzecznictwie przyjmuje się, iż dobra wiara posiadacza istnieje, jeżeli posiadacz jest przekonany, że posiada rzecz zgodnie z prawem, a jego przekonanie jest uzasadnione okolicznościami danego przypadku. Decydująca dla oceny dobrej czy złej wiary jest zatem świadomość osoby. Przy ocenie, czy zachodzą warunki do nabycia własności nieruchomości w drodze zasiedzenia, dobra wiara polega na usprawiedliwionym w danych okolicznościach przekonaniu posiadacza, że przysługuje mu takie prawo do władania rzeczą, jakie faktycznie wykonuje. W złej wierze jest natomiast ten posiadacz samoistny, który wie lub powinien wiedzieć, że nie ma tytułu prawnego do objęcia nieruchomości we władanie faktyczne i posiadanie jej jak właściciel. Skutkiem nabycia prawa własności nieruchomości przez zasiedzenie jest wygaśnięcie prawa dotychczasowego właściciela. Skutek ten wynika z mocy samego prawa i następuje z upływem ostatniego dnia przewidzianego ustawą okresu posiadania.

Drugi przypadek odnosi się do nabycia rzeczy ruchomej przez posiadacza samoistnego w drodze zasiedzenia, co następuje po upływie lat trzech i przy spełnieniu kwalifikacji posiadania dobrej wiary. Warunkiem koniecznym jest istnienie po stronie posiadacza danej rzeczy dobrej wiary przez cały okres 3 lat. Nie jest możliwe nabycie rzeczy ruchomej przez osobę, która jest samoistnym posiadaczem w złej wierze. Jeśli posiadacz samoistny dowie się w trakcie posiadania, a przed upływem okresu zasiedzenia, iż nabył on rzecz od nieuprawnionej osoby, to należy go traktować od samego początku jako posiadacza w złej wierze.

Należy pamiętać, iż do instytucji zasiedzenia mają odpowiednie zastosowanie przepisy o przedawnieniu. Odpowiednie oznacza, iż należy brać pod uwagę istotę i cel zasiedzenia. W szczególności ma to znaczenie przy obliczaniu początku terminu zasiedzenia, zawieszeniu biegu zasiedzenia oraz przerwaniu biegu zasiedzenia. Oznaczenie początkowego terminu zasiedzenia nie jest właściwe problematyczne, gdyż należy uznać, iż datą tą jest w zasadzie dzień objęcia w posiadanie rzeczy. Przypadki zwieszenia biegu zasiedzenia zostały enumeratywnie wyliczone w ustawie. W tym miejscu należy podkreślić szczególny przypadek polegający na ochronie małoletniego właściciela nieruchomości przed utratą prawa własności wskutek zasiedzenia przez samoistnego posiadacza. Ochrona ta polega na wstrzymaniu zakończenia biegu zasiedzenia do chwili upływu dwóch lat od uzyskania przez małoletniego pełnoletności. Ustawodawca przyjął bowiem, iż okres ten jest wystarczający do zorientowania się przez pełnoletniego już właściciela w stanie jego spraw majątkowych i podjęcia przez niego działań zmierzających do ochrony swych praw.
Przerwanie biegu zasiedzenia następuje natomiast na skutek dokonania czynności przez właściciela rzeczy, np. przez wniesienie pozwu o wydanie rzeczy, wniosku o wszczęcie egzekucji, mającej na celu jej odebranie, wpis do księgi wieczystej ostrzeżenia o usunięciu niezgodności ze stanem prawnym w dziale drugim, w którym bezpodstawnie wpisano posiadacza samoistnego.

Postanowienie o stwierdzeniu nabycia własności w drodze zasiedzenia jest wydawane po przeprowadzeniu postępowania w trybie nieprocesowym. Sądem właściwym do rozpoznania wniosku jest sąd położenia rzeczy, a gdy rzecz jest położona w okręgu dwóch lub więcej sądów, to wybór sądu właściwego należy do wnioskodawcy. Do wniosku o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie ujawnionych w księdze wieczystej lub dla których prowadzony jest zbiór dokumentów, konieczne jest przedstawienie odpisu z księgi wieczystej albo zaświadczenia ze zbioru dokumentów potwierdzających stan prawny nieruchomości. Jeżeli postępowanie nie dotyczy całej nieruchomości mającej urządzoną księgę wieczystą, lecz tylko jej części, wówczas do wniosku o stwierdzenie zasiedzenia własności nieruchomości wnioskodawca powinien dołączyć mapę nieruchomości sporządzoną według zasad obowiązujących przy oznaczaniu nieruchomości w księgach wieczystych. Ponadto wnioskodawca powinien dołączyć do wniosku informacje organu podatkowego dotyczące osoby posiadacza nieruchomości oraz osoby opłacającej podatek gruntowy lub podatek od nieruchomości za okres objęty wnioskiem oraz wyciąg z ewidencji gruntów.

Postępowanie o stwierdzenie zasiedzenia może być wszczęte przez każdą zainteresowaną osobę, tj. osobę, której praw dotyczy wynik postępowania. We wniosku należy wskazać wszystkich zainteresowanych, w szczególności dotychczasowych właścicieli ujawnionych w księdze wieczystej lub też ich spadkobierców. Wynika to z faktu, iż postępowanie w sprawie o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie toczy się właśnie przeciwko dotychczasowemu właścicielowi lub jego następcom prawnym. Jeżeli wnioskodawca nie wskazuje innych zainteresowanych, sąd może z urzędu wezwać takie osoby poprzez ogłoszenie. Ogłoszenie sądu powinno zawierać dokładne określenie rzeczy, imię i nazwisko posiadacza rzeczy, a jeżeli chodzi o rzeczy ruchome, również jego miejsce zamieszkania. Sąd wyznacza termin trzech miesięcy do zgłoszenia się ewentualnych zainteresowanych w sprawie. Jeżeli termin ten minie bezskutecznie albo nie zostanie udowodnione prawo własności przez innych zainteresowanych, sąd stwierdzi zasiedzenie.

W postępowaniu stwierdzającym zasiedzenie własności nieruchomości sąd orzeka, kto i w jakiej dacie nabył jej własność. Sąd powinien także określić nieruchomość lub służebność gruntową będące przedmiotem zasiedzenia według zasad obowiązujących w przepisach o prowadzeniu ksiąg wieczystych.
Kończąc powyższe rozważania należy pamiętać, iż artykuł nie wyczerpuje w pełni bogactwa tematu i każdy przypadek nabycia własności w drodze zasiedzenia należy rozpatrywać indywidualnie.


"De Integro"
Kancelaria Radcy Prawnego
Marta Kruk, Alicja Wirska

W dziale dostępne są również artykuły:

 
Kontakt z TOP
Tomaszów Mazowiecki - baza wiedzy Biuro ogłoszeń
oglotop@pajpress.pl

Tomaszów Mazowiecki - baza wiedzy Dział reklamy
tel: 44 754 41 51

Tomaszów Mazowiecki - baza wiedzy Redakcja
tel: 44 754 21 21
top@pajpress.pl
Artykuły
Informator
Warto wiedzieć
Twój TOP
TIT - rejestracja konta Bądź na bieżąco.
Zarejestruj konto »