Tajemnice ukryte w nazwach cz. XLVII

Według źródeł, wieś ta istniała już w 1521 roku. Na początku XIX wieku należała do Salomei Wielhorskiej i stanowiła część składową majątku Studzianna. Jak podają dane demograficzne, w 1827 roku były tu jedynie cztery domy i dwudziestu sześciu mieszkańców, a do spisu w 1881 roku nie przybyło zabudowań, ale wzrosła liczba ludności o 21 osób. Obecnie liczy około trzydziestu mieszkańców.
Ponikła leży na terenie Spalskiego Parku Krajobrazowego. Otoczona jest sosnowymi lasami Puszczy Pilickiej. W czasie II wojny działał tu oddział Henryka Dobrzańskiego–Hubala.
Korzenie nazwy sięgają 1508 roku. Wówczas w źródłach historycznych pojawia się nazwa Ponykwa, która już w 1579 obiera obowiązującą do dziś postać Ponikła.
To nazwa topograficzna, pochodząca od wyrazu gwarowego ponikwa, który tłumaczony jest jako "rzeka co w ziemi ginie, by dalej wytrysnąć" lub "potoczek, strumyk, wytryskujący spod ziemi lub zanikający pod ziemią". W jednych z tekstów zawarta jest taka definicja poniku: "loch podziemny, w którym niknie rzeka, o kilka mil znowu się wynurza; znajdują się tam pieczary albo poniki pełne wód". Inni językoznawcy podają, że "każde źródło zwie się ponikiem", a czasownik poniknąć tłumaczony jest jako "zniknąć" lub "stać się niewidzialnym, skryć się".
Prawdopodobnie przez wioskę płynęła kiedyś rzeka, która następnie znikła (tzn. skryła się pod ziemią). Współcześnie nazwa występuje w wielu wariantach fonetycznych z powodu powszechnej nieznajomości wyrazu motywującego ponikwa. Tymczasem apelatywy (tzn. nazwy pospolite) ponik i ponikwa występują bardzo licznie jako bazy toponimów polskich. Językoznawca Mieczysław Buczyński wymienia ponad sześćdziesiąt tego typu nazw, wśród których (obok Ponika, Ponikwy i Ponikły) podaje np. Ponikło, Pomikła, czy Pomikło. Wyraz ten znajduje wykorzystanie także w toponimii innych krajów słowiańskich.