Czarna Madonna

Częstochowska Ikona Matki Bożej. (Źródło: Wikipedia)

26 sierpnia Kościół katolicki obchodzi święto Matki Bożej Częstochowskiej. W Polsce to jedno z najważniejszych świąt Maryjnych. Na ten dzień ? podobnie jak półtora tygodnia wcześniej ? na Jasną Górę, do Czarnej Madonny, zmierzają pielgrzymi z całej Polski. Otoczony szczególnym kultem wśród wiernych Kościoła rzymskokatolickiego oraz prawosławnego, uważany za cudowny, obraz jest współcześnie jednym z najlepiej rozpoznawanych symboli Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce. Wizerunek Matki Bożej Częstochowskiej był i jest bowiem wciąż obecny w polskim domu, w pałacu, we dworze, w chacie, u wejścia do mieszczańskiej kamienicy, jest też często umieszczany w specjalnej kaplicy parafialnego kościoła lub przydrożnej kapliczce.
Obraz Matki Bożej Częstochowskiej, zwanej Czarną Madonną, przedstawia Najświętszą Maryję Pannę w postawie stojącej z Dzieciątkiem na ręku. Maryja jest frontalnie zwrócona do wiernych, co podkreśla jej dominujące oblicze. Twarz Dzieciątka oscyluje w kierunku patrzącego, choć nie zatrzymuje na nim wzroku. Prawy policzek Matki Bożej znaczą dwie równolegle biegnące rysy, przecięte trzecią na linii nosa. Na szyi występuje sześć cięć, z których dwa są widoczne dość wyraźnie, cztery zaś pozostałe ? słabiej. Po lewej stronie twarzy spadają falisto włosy, kryjące się pod płaszczem, zarysowane liniami ciemnymi i jasnymi.
Jezus spoczywa na lewym ramieniu Maryi i jest ubrany w sukienkę koloru karminowego; w lewej ręce trzyma księgę, prawą zaś unosi ku górze w charakterystycznym geście władcy lub błogosławieństwa. Prawa ręka Maryi spoczywa na piersi. Nad czołem Dziewicy namalowana jest siedmioramienna gwiazda.
Główne tło obrazu jest koloru niebiesko?zielonego, który przechodzi w odcień morskiej fali. Twarz Maryi jest koloru brązu (miodu, palonej pszenicy), co jest związane ze sposobem malowania ikon Twarz Maryi jest ciemna i z drugiego powodu ? ma dużo warstw werniksu, a ten z czasem ciemnieje. To skrótowy opis jasnogórskiego obrazu, który jest jednym z najbardziej znanych w Polsce i na Wschodzie ikonograficznym przedstawieniem Maryi.
Pochodzenie i data powstania obrazu nie są znane, jednak wokół nich narosły legendy. Jedna z nich mówi, że Matka Boża Częstochowska jest jednym z wielu obrazów namalowanych przez św. Łukasza Ewangelistę na desce stołu, przy którym Święta Rodzina spożywała posiłki i modliła się. Warto przy tym wspomnieć, że św. Łukasz znał osobiście Maryję, od niej uzyskał wiadomości o dzieciństwie Jezusa i dlatego właśnie on, a nie inny ewangelista, tak dużo napisał o dzieciństwie Pana Jezusa w swojej ewangelii.
W latach 66?67, w czasie najścia rzymskich wojsk pod przywództwem cesarzy Wespazjana i Tytusa, chrześcijanie mieli uciec do miasteczka Pella. Wraz z innymi przedmiotami kultu religijnego w jaskiniach schowali oni również i częstochowską ikonę Bogurodzicy.
W 326 roku do Jerozolimy przybyła cesarzowa Helena, aby odwiedzić święte dla chrześcijan miejsca oraz odnaleźć Krzyż Pański. W darze od wiernych otrzymała ikonę Matki Bożej. Ikona ta została umieszczona w Konstantynopolu w cesarskiej kaplicy, gdzie pozostawała przez następne pięć wieków.
W drugiej połowie XII wieku z wielkimi honorami ikona Bogarodzicy została przewieziona na Ruś, przebywając wcześniej, jak mówią niektóre źródła, w Bułgarii, Morawach i Czechach. Książę halicko?wołyński Lew Daniłowicz umieścił ją pod zarządem prawosławnego duchowieństwa w zamku w Bełzie, gdzie miała zasłynąć licznymi cudami. W tradycji prawosławnej wizerunek Matki Bożej Częstochowskiej zwany jest również Matką Boską z Bełza. W czasie oblężenia miasta przez Tatarów wyniesiono ikonę na mury zamkowe, co miało uratować miasto. Podczas szturmu ikona miała zostać zaatakowana i od tamtej pory widnieją na niej ślady krwi. Po przyłączeniu zachodnich ziem Rusi Kijowskiej do Korony Królestwa Polskiego, w 1372 roku Księstwo Bełskie, wraz z Rusią Czerwoną, przeszło we władanie księcia opolskiego Władysława, który został namiestnikiem tych ziem z ramienia Węgier.
Znana jest również inna historia pojawienia się obrazu w Polsce, różniąca się kilkoma detalami. Wedle niej w 1382 roku książę Władysław zapragnął przewieźć cudowną ikonę do Opola, lecz po drodze wóz z ikoną miał zatrzymać się w Częstochowie, a konie nie chciały ruszyć z miejsca. Uznając to za znak boży książę pozostawił ikonę w miejscowym klasztorze. Od tej pory Jasna Góra staje się miejscem wyjątkowego kultu Matki Bożej, a jej wizerunek, nazywany jasnogórskim, otaczany jest szczególną czcią przez kolejne pokolenia Polaków.
W 1430 roku na jasnogórski klasztor napadła banda zbójców. Zrabowali naczynia liturgiczne i klasztorne skarby. Wdarli się do kaplicy z cudownym obrazem, który po odarciu z kosztowności sprofanowali. Twarz Madonny została pocięta mieczem, a w końcu ikona rozbita. Obraz został poddany renowacji, jednak, aby zachować pamięć o tym smutnym wydarzeniu, pozostawiono blizny na twarzy Matki Bożej.
Wielką sławę i cześć w całej Polsce obraz zyskał po odparciu oblężenia Jasnej Góry przez Szwedów w 1655 roku. Obrońcy modlili się wówczas do Czarnej Madonny, a w 1656 roku Jan Kazimierz ślubował we Lwowie Matce Bożej i ogłosił ją Królową Korony Polskiej. W 1717 roku obraz został koronowany papieskimi koronami, co oznacza, że jest on oficjalnie uznany przez Kościół katolicki za cudowny.
Od momentu pojawienia się cudownego obrazu Matki Bożej Częstochowskiej na Jasnej Górze dzieje Polski związały się z tym obrazem i z tym miejscem. Od początku został on uznany za relikwię Królestwa Polskiego. Stopniowo stawał się on naszym narodowym symbolem, niemal drugim narodowym godłem. Noszono go na sztandarach i proporcach, zdobił broń, ordery i ryngrafy. Zabierano go wszędzie ze sobą: na wojnę, na emigrację, na zsyłkę.
Po 1945 r. kult Matki Bożej stał się symbolem przywiązania narodu polskiego do wiary i Kościoła. W 1956 r., w 300?lecie słynnych ślubów Jana Kazimierza, prymas Polski kardynał Stefan Wyszyński ponownie zawierzył naród polski Matce Bożej. W rok później kopia obrazu poświęcona przez papieża Piusa XII rozpoczęła pielgrzymowanie po całym kraju, które trwało przez 23 lata.
Na Jasnej Górze wielokrotnie modlili się polscy królowie i książęta: Kazimierz Jagiellończyk, św. Kazimierz Królewicz, Zygmunt I Stary, Stefan Batory, Zygmunt III Waza, Władysław IV, Jan Kazimierz, Michał Korbut Wiśniowiecki, Jan III Sobieski, August II Sas, August III Sas. Jasną Górę wiele razy nawiedzał papież Jan Paweł II, nawet wtedy, gdy tego nie było w oficjalnym programie. Podarował Maryi złotą różę, złote serce i pas papieski przestrzelony w czasie zamachu na jego życie. Również obecny papież Benedykt XVI w czasie pielgrzymki do naszej ojczyzny przybył do Matki Bożej Częstochowskiej.
Fenomenem na skalę światową są pielgrzymki piesze, które idą w sierpniu na uroczystości Wniebowzięcia Matki Bożej i Matki Bożej Częstochowskiej z całej Polski. Co roku na Jasną Górę przybywa około 4 milionów pielgrzymów, w tym w 250 pielgrzymkach pieszych ponad 140 tysięcy pątników.
Warto przy tym zauważyć, że Jasna Góra nie była miejscem objawień Matki Bożej, a jednak kult Matki Bożej Częstochowskiej jest najbardziej rozwiniętym w świecie kultem związanym z Jej obrazem.
Opr.: erg