Żywot świętego Bartłomieja Apostoła

Znamy go pod imieniem Bartłomiej. Był jednym z dwunastu apostołów, których wybrał sobie Jezus spośród kilkudziesięciu uczniów. W ewangeliach spotykamy dwa imiona: Bartłomiej i Natanael. Synoptycy (Mateusz, Łukasz i Marek) używają nazwy pierwszej, natomiast Jan posługuje się imieniem drugim. Jednak według krytyki biblijnej i tradycji chodzi w tym wypadku o jedną i tę samą osobę. Jan pisze o Natanaelu jako o Apostole (J 1, 35?51; 21, 2). Ponadto akcentuje wyraźnie, że Natanaela łączyła przyjaźń z Filipem Apostołem, a synoptycy umieszczają Bartłomieja zawsze właśnie przy Filipie w katalogach Apostołów (Mt 10, 3; Mk 3, 18; Łk 6, 14). Co więcej, są oni nawet wymienieni ze spójnikiem ?i?: ?Filip i Bartłomiej?.
Aramejskie słowo Bartolmaj znaczy tyle, co ?syn Tolmaja?. Z tym imieniem spotykamy się w Biblii kilka razy (Joz 15, 14; 2 Sm 3, 3). Wyraz Natanael jest imieniem hebrajskim i znaczy tyle, co ?Bóg dał? ? byłby więc odpowiednikiem greckiego imienia Teodoros czy łacińskiego Deusdedit. W Polsce mógłby się nazywać Bogdan, syn Tolmaja. Bo ?bar Tholmai? to właściwie nie imię, a określenie, czyim był synem. Prawdziwe, podane tylko przez ewangelistę Jana, brzmiało Natanael. Ono zaś w języku hebrajskim znaczy tyle samo co ?Bóg dał?. Takie samo znaczenie ma słowiańskie imię Bogdan.
Autorzy Nowego Testamentu piszą o nim niewiele. Właściwie tylko Jan w swojej ewangelii przytacza historię jego powołania. Bardzo tajemniczą. Czy może być coś dobrego z Nazaretu? ? spytał Natanael, gdy Filip powiedział mu o Jezusie. ?Rabbi, Ty jesteś Synem Bożym? ? wyznał Natanael, gdy mistrz uświadomił mu, że widział go pod figowym drzewem. Przez wieki czytający ewangelię zastanawiają się, cóż takiego pod owym figowcem się wydarzyło. Czy ? jak to było wtedy w zwyczaju ? Natanael może oparł się jakiejś wielkiej pokusie? Nie wiadomo. W każdym razie musiało to być coś, o czym Jezus nie miał prawa wiedzieć. A jeśli wiedział, to musiał być Synem Bożym.
Św. Jan Ewangelista szczegółowo opisuje pierwsze spotkanie Natanaela z Jezusem (J 1, 35?51), którego był naocznym świadkiem. To Filip, uczeń Jezusa, późniejszy apostoł, przyprowadził Natanaela do mistrza i dlatego zawsze w wykazie apostołów Natanael znajduje się tuż za Filipem. Niektórzy uważają, że to właśnie na weselu Natanaela w Kanie był Jezus z uczniami i matką, gdzie na jej prośbę dokonał pierwszego cudu. Pochodzący z Galilejskiej Kany ?prawdziwy Izraelita, w którym nie ma podstępu?, zdecydował się pójść za Nazarejczykiem. I poświęcił ewangelii swoje życie.
O Natanaelu św. Jan Ewangelista wspomina jeszcze raz ? brał on udział w cudownym połowie ryb na jeziorze Genezaret po zmartwychwstaniu Chrystusa (J 21, 2?6). Dalsze losy apostoła nie są dokładnie znane. Z apokryfów o św. Bartłomieju zachowały się Ewangelia Bartłomieja i Apokalipsa Bartłomieja. Znane są jednak w dość drobnych fragmentach. Zachował się również obszerniejszy apokryf Męka Bartłomieja Apostoła.
Wiadomo z tradycji, że św. Bartłomiej Apostoł po wniebowstąpieniu Chrystusa i zesłaniu Ducha Świętego głosił ewangelię w krajach Wschodu. Podobno dotarł aż do Arabii Saudyjskiej, Etiopii, a nawet Indii. Według św. Jana Chryzostoma, zaniósł Dobrą Nowinę ludom Likaonii (obecnie Turcja). Inne źródła, mające raczej charakter powtarzanych legend, podają, że za teren nauczania obrał sobie Małą Azję, a później Arabię, Frygię, Mezopotamię i Persję. Jednak na podstawie wcześniejszych źródeł przypuszcza się, że terenem jego nauczania najprawdopodobniej była Armenia. Z jego pobytem w Armenii związana jest legenda mówiąca o tym, że udało mu się nawrócić brata króla Armenii, Polimpiusza. Rozgniewało to bardzo króla Astiagesa, który nakazał uwięzić Bartłomieja. Apostoł został pojmany w mieście Albanopolis (dzisiejsze Emanstahat). Następnie został poddany torturom, aby zmusić go do wyrzeczenia się nauki Chrystusa. Kiedy to nie pomogło król polecił go ukrzyżować, a następnie ściąć mieczem. Tradycja podaje, że przed śmiercią w czasie mąk został żywcem obdarty ze skóry. Tak właśnie przedstawia go ikonografia. Jako przypuszczalną datę jego męczeńskiej śmierci podaje się 70 rok.
Ciało świętego pochowano z szacunkiem. Od 400 roku jego relikwie przenoszono z miejsca na miejsce, chroniąc je przed Arabami. Dopiero w 838 r. dotarły one do Benewentu we Włoszech, gdzie znajdują się do chwili obecnej pod płytą stanowiącą blat głównego ołtarza tamtejszej katedry. Za panowania cesarza Ottona III część tych relikwii została przeniesiona do Rzymu, gdzie zostały złożone w bazylice na Wyspie Tyberiadzkiej.
Kult świętego Bartłomieja sięga V wieku. Jego wspomnienie w kalendarzu rzymskim przypada 24 sierpnia (od VIII wieku), natomiast u Greków wspomina się go 11 lipca, u Ormian 8 grudnia i 25 lutego, a u Etiopczyków ? 18 lipca i 20 listopada.
W ikonografii św. Bartłomiej jest przedstawiany w długiej tunice, przepasanej paskiem, czasami z anatomiczną precyzją jako muskularny mężczyzna. Bywa ukazywany ze ściągniętą z niego skórą.
Święty Bartłomiej ma aż trzy atrybuty. Pierwszym z nich jest skóra, z której według tradycji został żywcem obdarty. Z jego męczeństwem związany jest też drugi symbol ? nóż rzeźnicki, którym apostoł według legendy miał służyć oprawcom. Na ikonografii święty Bartłomiej najczęściej trzyma go w ręce. Ostatnim atrybutem jest księga. Ma ona przypominać, że apostoł prowadził także działalność ewangelizacyjną.
Jest patronem licznych grup rzemieślników, m.in.: rzeźników, garbarzy, introligatorów, siodlarzy, szewców, tynkarzy, górników, krawców, piekarzy, sztukatorów, a we Florencji ? sprzedawców oliwy, serów i soli. Jest wzywany w przypadku chorób nerwowych, konwulsji i chorób skóry. Ponadto jest uważany za patrona bartników, pasterzy, właścicieli winnic, grzybiarzy i rolników. Jest też patronem Armenii, Fermo, Frankfurtu nad Menem, Maastricht, a od tygodnia powiatu opoczyńskiego.
Zebrał: erg




Św. Bartłomiej Apostoł