František Kupka (1871?1957)
František Kupka (1928)
Wybitny czeski ilustrator i grafik. Światowej sławy malarz symbolista, jeden z prekursorów i czołowych przedstawicieli malarstwa abstrakcyjnego, patriota. Oficer francuskiej Legii Cudzoziemskiej.
Urodził się 23 września 1871 w wielodzietnej rodzinie urzędnika notariatu w Opočnie. Młodość przeżył w pobliskiej Dobrušce, gdzie również wykształcił się na rymarza. Tutaj też rozpoczął swoją karierę artystyczną. Malował szyldy i obrazy świętych. Ze względu na niezwykły talent malarski, za namową przyjaciela rodziny, zaniechał pracę w zawodzie i rozpoczął naukę malarstwa w szkole rzemiosł w Jaroměř (1886). Później, w latach 1887?1891, studiował w praskiej akademii sztuk pięknych. Następnie podjął studia artystyczne w Wiedniu, gdzie przebywał do 1895 roku. Po uzyskaniu właściwego stypendium wyjechał do Paryża. Podróż odbył okrężną drogą przez kraje Europy Północnej. Studiował w paryskiej École des Beavx?Arts. Zarabiał na studia i życie malowaniem plakatów dla kabaretów, pracami studyjnymi z natury, rysunkami mody, ilustracjami do czasopism a nawet nauczaniem religii. Występował też jako medium na seansach spirytualistycznych, był bowiem zwolennikiem teozofii, filozofii wschodnich i mistycyzmu. Interesował się filozofią i teorią sztuki. Uczęszczał na zajęcia do prywatnej akademii sztuki Académie Julian.
Około 1903 roku zyskał międzynarodowy rozgłos dzięki rysunkom satyrycznym opublikowanym w paryskim czasopiśmie ?L?Assiette au Beurre?, z którym współpracował w latach 1901?1907. Opracował również i opublikował trzy samodzielne numery, zawierające cykle ilustracyjne: ?Pieniądze?, ?Religia? i ?Pokój?. Wspominane ilustracje wyrażały krytykę panujących stosunków politycznych i społecznych.
Po wybuchu I wojny światowej zgłosił się na ochotnika do Legionu Czechosłowackiego we Francji. Otrzymał przydział do legendarnej kompanii ?Nazdar?. W pierwszej bitwie na rzeką Aisne (1914) został ranny. W 1915 roku, ze względu na ciężkie zapalenie płuc, został odesłany z linii frontu na tyły. Za męstwo na polu walki i zasługi wojenne został odznaczony francuską Legią Honorową czwartej klasy. Otrzymał też awans do stopnia kapitana.
Po odejściu z linii frontowej pomagał w organizowaniu oddziałów Legionu Czechosłowackiego we Francji. Po powrocie do Paryża założył tzw. Kolonię Czeską i został wybrany jej prezesem.
Po zakończeniu wojny uzyskał nominację na profesora praskiej Akademii Sztuki, gdzie od 1920 roku prowadził wykłady dla stypendystów czechosłowackich.
Twórczość artystyczna Kupki rozwijała się zgodnie z duchem okresu, w którym żył i tworzył. Oryginalną tworczość artysty cechuje specyficzny rozwój i zasady. Początkowo opierał się o malarstwo realistyczne i kończące się stare nurty artystyczne, np. secesję. Później nastąpiło widoczne zainteresowanie artysty abstrakcją, do której ostatecznie dążył. Nową formę twórczości, malarstwo abstrakcyjne rozpoczął w 1907 roku. Do czystej abstrakcji doszedł jednak kilka lat później w latach 1909?1911. Od 1912 roku w malarstwie Franiška Kupki widoczne są dwie tendencje. Interesował się zagadnieniem i artystycznym wyobrażeniem ruchu. Aż do 1930 roku tworzył obrazy niefiguratywne opierając się przy tym o podstawy realistyczne. Szczytem jego twórczości była jednak czysta abstrakcja. Ważną rolę w jego dziełach odgrywało zainteresowanie muzyką i rozwijającym się orfizmem w sztuce. Poszukiwał wizualnego wyrażenia tonów i kompozycji muzycznych.
Jego dzieła wystawione były na wielu wystawach krajowych i zagranicznych. Największą wystawę dzieł urządzono w Japonii (1994), gdzie cieszyła się dużym powodzeniem. W Czechach największą wystawę urządziła Galeria Narodowa w Pradze (1998). Najwięcej dzieł artysty znajduje się w zbiorach Muzeum Kampa.
Większość życia spędził we Francji. W 1930 roku bowiem dołączył do francuskiej grupy artystycznej ?Abstraction?Création? i uzyskał obywatelstwo francuskie. W latach 30. XX w. rozgłos wokół osoby artysty ucichł. Wycofał się z aktywnego życia publicznego i zamieszkał na paryskim przedmieściu Puteaux. Tam dalej pracował i tworzył.
Zmarł 24 czerwca 1957. Jako oficer Legii Honorowej pochowany został na znanym paryskim cmentarzu Pére Lachaise.
Chociaż podczas życia często prezentował swoje dzieła to jednak pierwsza wystawa jego prac zorganizowana została w Paryżu dopiero po śmierci artysty, w 1958 r. Jego dzieła były wyróżnione mnóstwem nagród i wyróżnień. W latach 1919?38 twórczość F. Kupki sponsorował Jindřich Waldes, bogaty praski przedsiębiorca i mecenas sztuki, który kupował jego dzieła.
Dzieło F. Kupki ?Amorfa ? Dvoubarevná fuga? inspirowało projektantów strojów czeskich sportowców na Letnie Igrzyska Olimpijskie w Londynie (2012). We wspominanym dziele namalowanym w 1912 roku, artysta sugerował się secesją, której ornamentykę przełożył na rytmy kolorów.
Ostatnio pojawiła się informacja o staraniach Republiki Czeskiej o przewiezienie doczesnych szczątków artysty z Francji do ojczyzny.
Luboš Sluka
Znakomity czeski muzyk i kompozytor urodził się 13 września 1928 r. w Opočnie. Szkołę średnią ukończył w Rychnov nad Knéžnou. Potem powrócił do rodzinnego miasta. Przez sześć kolejnych lat pracował w drukarni ojca. Po nacjonalizacji zakładu w 1950 r. wyjechał do Pragi. W stolicy podjął studia w konserwatorium, w którym uzyskał absolutorium na trzech kierunkach: dyrygentura, instrumenty perkusyjne i kompozycja. Następnie ukończył Akademię Muzyczną na kierunku kompozytorskim oraz muzyki filmowej i scenicznej (1959).
W 1951 r. udało mu się uzyskać pobyt studyjny w Paryżu, lecz niestety ze względów politycznych nie otrzymał zezwolenia na wyjazd.
Większość życia poświęcił twórczości muzycznej. Był z powołania kompozytorem, swobodnym artystą, chociaż przez pewien okres pracował również jako dramaturg Telewizji Czechosłowackiej, był redaktorem naczelnym wydawnictwa muzycznego ?Panton? i prezesem Stowarzyszenia Artystów Muzycznych i Badaczy.
W 2008 roku otrzymał obywatelstwo honorowe Opočna. W 2011 roku nagrodę Międzynarodowego Festiwalu Muzycznego F.L. Věka, z myślą o którym skomponował utwór ?Medytacje na temat i wędrówkę F.V. Heka?. Wyróżniony został też licznymi nagrodami zagranicznymi w Moskwiw, Warszawie, Wiedniu, La Platcie, Mediolanie, i krajowymi, m.in. medalem T.G. Masaryka (2003). Międzynarodowa Unia Astronomiczna nazwała jego imieniem jedną z asteroid ? nr 27978 Lubosluka.
Skomponował mnóstwo różnych utworów muzycznych, głównie kameralnych. Jedna z jego sonat wiolonczelowych stała się popularna dzięki Pablo Casalsowi, który korzystał z niej na swoich kursach.
Twórczość wokalna L. Sluki zawiera 14 cyklów pieśniowych, mnóstwo utworów chóralnych i cztery kantaty. Część utworów poświęcił dzieciom i młodzieży. Zajmował się też twórczością symfoniczną (10 utworów). Złożył mnóstwo tematów filmowych, do seriali telewizyjnych, szansonów i utworów muzyki popularnej. Jego utwory zarejestrowano na 25 płytach gramofonowych i 18 płytach CD. Dzieła L. Sluki wydaje obecnie wydawnictwo Editio Musica Humana. Dotyczas ukazało się 106 części. Oprócz twórczości muzycznej zajmował się też twórczością artystyczną i literacką.
(cdn.)
|