Znani opocznianie (cz. 3)

Znany czeski lekarz, przyrodnik, publicysta, dziennikarz i działacz polityczny.
Urodził się 1 maja 1811 w Opočnie, w rodzinie miejscowego nauczyciela, później introligatora i kupca. Zgodnie z życzeniem ojca miał kontynuować tradycję rodzinną i przejąć po nim introligatornię. Jednak zainteresowanie książką i przykład rówieśników zawiodły go do szkoły łacińskiej w Hradcu Králové i później na studia lekarskie do Wiednia. Na studiach żył w biedzie. Brak pieniędzy powodował, że żył często o kromce suchego chleba. Mimo wszystko ze studiów nie zrezygnował. Na uczelni zetknął się z grupą młodych patriotów czeskich. Przypuszczalnie też przeczytał znany poemat ?Slávy dcera? (Córka Sławy) napisany przez Jána Kollára. To obudziło w nim świadomość narodową.
W 1838 roku uzyskał tytuł doktora medycyny i powrócił do ojczyzny. Zajął się leczeniem chorych w Mikulášovicach, skąd po czterech latach wyjechał do tętniącej życiem Pragi. Wkrótce rozpoczął działalność publicystyczną.
W Pradze zaczął redagować i wydawać ?Hospodářské noviny? (Gazetę Gospodarczą), które były w latach 1852?62 jedynym czeskim pismem skierowanym do rolników. Po sporze poglądowym ze spółką wydawniczą został zwolniony z funkcji redaktora (1862). Następnie prowadził pismo polityczne ?Hlas? (Głos), w którym w 1868 roku opublikowany został anonimowy artykuł ostro krytykujący kompromis austro?węgierski. Autor wyraził w nim pogląd, że wszystkie dotychczasowe rządy austriackie, łącznie z ówczesnym, prowadzą politykę nieprzychylną w stosunku do Słowian, w tym również do Czechów. Opublikowanie artykułu spowodowało urzędowe śledztwo i ściganie Kodyma za podburzanie. I chociaż urzędy nie potrafiły odnaleźć autora publikacji, Kodym skazany został na trzy miesiące więzienia i grzywnę w wysokości 1500 złotych za niedopilnowanie obowiązków redaktora.
W latach 60. XIX w. zajmował się też działalnością polityczną. Przez pewien okres był posłem czeskiego sejmu ziemskiego. Nie zgadzał się z polityką biernego oporu, więc przyłączył się do wolnomularskiej organizacji Młodych Czechów. Naraził się tak przedstawicielom tzw. Starych Czechów, którzy go za to krytykowali i nazwali zdrajcą (1874).
U schyłku życia cieszył się znacznym uznaniem i szacunkiem rodaków za wieloletnią działalność na rzecz podniesienia czeskiego ducha narodowego.
Od 1857 roku mieszkał w posiadłości Fišerka (obecnie Kodymka) w Šarka k. Pragi (obecnie Dejvice, dzielnica Pragi). Przy domu urządził ogródek dydaktyczny, który odwiedzały dzieci ze stolicy podczas wakacji. Tutaj mogły się bawić i poznawać tajemnice przyrody.
Zmarł 4 października 1884 i został pochowany na cmentarzu w Šarke.
Kodym był wszechstronnym przyrodnikiem, zwolennikiem J. S. Presla. Starał się zapoznać społeczeństwo, zwłaszcza rolników, z nowymi osiągnięciami naukowymi. W swoich publikacjach apelował o podniesienie poziomu wiedzy i świadomości narodowej. Sądził, że można to osiągnąć poprzez popularyzację wiedzy oraz zakładanie ochronek i bibliotek wiejskich. Był zwolennikiem surowego, spartańskiego wręcz wychowania połączonego z hartowaniem, wstrzemięźliwością, pobytem na świeżym powietrzu, piciem mleka i konsumacją owoców.
Zajmował się również publicystyką. Napisał mnóstwo dzieł popularno?dydaktycznych.
Wiele publikacji poświęcił pszczelarstwu. Napisał między innymi ?Juliana Lubéneckého Včelařeni v uléch Dzierzonských? (1858) z opisem pszczelarstwa Juliana Romana Lubienieckiego, jednego z najwybitniejszych publicystów pszczelarskich, założyciela Szkoły Pszczelarstwa w Przemyślanach k. Lwowa, w ulach Dzierżonia.


* * *

Václav Marel
(1904?1964)

Czeski śpiewak, muzyk i kompozytor.
Urodził się 18 lipca 1904 w Opočnie w rodzinie nauczycielskiej, która w 1915 roku przeprowadziła się do Náchod. Tutaj uczęszczał do miejscowego gimnazjum. Od dzieciństwa potrafił grać na fortepianie i śpiewał. Uczył się również teorii muzyki. Po maturze został studentem wydziału filozoficznego Uniwersytetu Karola w Pradze gdzie studiował historię, geografię i muzykę. Do grona jego nauczycieli należeli między innymi Zdenék Nejedlý, Otakar Zich, Josef Bohuslav Foerster. Byli to znani patrioci i działacze czeskiego odrodzenia narodowego. Po studiach podjął pracę pedagogiczną w kilku praskich szkołach i kierował chórem ?Sokoła? w dzielnicy Smichov.
W 1935 roku był profesorem gimnazjum w Pisku. Prowadził również zajęcia w szkole leśniczej i w innych miejscowościach. Był kierownikiem chóru ?Hlahol? w Pisku, gdzie też zmarł 9 grudnia 1964 roku.
Skomponował około 1500 utworów muzycznych. Wśród nich kilka oper wraz ze znaną operą dla dzieci ?Česká pohádka? (Bajka czeska). Był autorem wielu utworów orkiestralnych i kameralnych. W okresie niemieckiej okupacji Czech tworzył przeważnie utwory sakralne z których najbardziej znanym jest ?Missa in g?.
Był znakomitym śpiewakiem, członkiem znanego praskiego chóru ?Smetana?. Badał też życie i twórczość F. Z. Skuherskiego i J. Vorela.
(cdn.)