Znalezisko sprzed milionów lat

W sali konferencyjnej Urzędu Gminy zebrało się kilkanaście osób. Kto był ? dowiedzieliśmy się, kiedy wójt, otwierając spotkanie, poprosił, by przedstawili się obecni: Kazimierz Perek ? dyrektor Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Łodzi, Kazimierz Kociszewski ? główny specjalista w Departamencie Rolnictwa i Ochrony Środowiska Urzędu Marszałkowskiego w Łodzi, dr Piotr Szrek ? kierownik Muzeum Geologicznego Państwowego Instytutu Geologicznego ? Państwowego Instytutu Badawczego (PIG?PIB), Beata Wiktorowicz z PIG PIB w Kielcach, prof. dr hab. Andrzej Wierzbowski z PIG, dr Magdalena Sidorczuk ? kierowniczka programu Ochrona Georóżnorodności i Geoturystyka PIG PIB, dr Adrian Kin ? prezes Stowarzyszenia Przyjaciół Nauk o Ziemii ?Phacops? z Wydziału Nauk o Ziemi UJ, Sebastian Kin ? wiceprezes Stowarzyszenia, dr Błażej Błażejewski ? wiceprezes Stowarzyszenia, Robert Siuda ? dyrektor zakładu Nordkalk w Owadowie?Brzezinkach. Był starosta i radni gminni.
W tak poważnym towarzystwie wójt Tadeusz Wojciechowski, wykorzystując okazję, zaprezentował portret gminy i oddał głos gościom, którzy wreszcie mieli powiedzieć w czym rzecz. Głos zabrał odkrywca unikatowej skarbnicy paleontologicznej w Owadowie?Brzezinkach, prezes Stowarzyszenia Przyjaciół Nauk o Ziemi ?Phacops? dr Adrian Kin

* * *
Dawno, dawno temu, około stu czterdziestu ośmiu milionów lat, kiedy na ternie obecnej ziemi łódzkiej dominowało umiarkowanie głębokie i stosunkowo chłodne późnojurajskie morze, zalewające również niemal cały piękny nasz kraj a także znaczną część Europy, w niezbyt chłodnych i niezbyt głębokich górnojurajskich morzach, bujnie rozwijały się organizmy zasiedlające morską toń, od powierzchni aż do samego dna. Były to pięknie ornamentowane małże o muszlach, których skorupiaki często tworzyły misterne sercowate, dachówkowate lub kopulaste kształty. Powszechne były amonity, zwinięte w regularne spirale, o zdobionych muszlach. Największe z nich osiągały wielkość współczesnych nam opon samochodowych. W morzach grasowali praprzodkowie żyjących obecnie rekinów oraz potężne gady morskie. Na dnie, w płytkich lagunach egzystowały organizmy robakokształtne oraz różne rozmaite stawonogi: skrzypłocze, prakrewetki, pralangusty. Od żywych organizmów nie była wolna atmosfera ponad wodami. Przemieszczały się w niej niewielkie latające gady ? pterozaury, polujące na nadlatujące od strony pobliskiego lądu owady, np. ważki. Wszystko pewnie w pięknej kolorystyce, choć tego jednego akurat nikt nie jest do końca pewien. Skąd o tym wszystkim wiemy. Z badań geologicznych. Odkryć paleontologicznych, tych dokonanych przed laty i jak i tych mających miejsce obecnie na terenie eksploatowanego przez ?Nordkalk? złoża Owadów?Brzezinki, stanowiącego unikatową w skali światowej skarbnicę wiedzy o wymarłych organizmach odkrytą w 2005 roku przez dra Adriana Kina. Wyniki dotychczasowych badań wskazują, że mamy do czynienia z cyklem spłycania zbiornika morskiego (tzw. cyklem regresywnym). Międzynarodowy zespół naukowców kierowany przez dra Kina wykazał, że wszystko to działo się w dość płytkim i spokojnym środowisku sedymentacji (w geologii tak określa się gromadzenie się na powierzchni skorupy ziemskiej, pod wpływem siły ciężkości, materiałów niesionych przez wody płynące, lodowce, wiatr, rozpuszczonych lub zawieszonych w wodzie, prowadzące do powstawania skał).
Zebrane dotychczas dane pokazują, że występujące w najwyższej części kamieniołomu drobnoziarniste skały wapienne, w których znalezione zostały unikalne okazy stawonogów, kości i zęby gadów, nieznane dotychczas nauce ważki (pewnie będą nosiły łacińską nazwę Anisozygoptera Poloniae) i skrzypłocze, szczątki ryb i gadów morskich oraz latających pterozaurów, to znalezisko porównywalne do najsłynniejszego w świecie stanowiska odkryć paleontologicznych, znajdującego się w Solnhofen w Bawarii. Zdaniem naukowców, wyrażonym w oficjalnej opinii dyrektora PIG?PIB prof. dra hab. Jerzego Nawrockiego, sekretarza naukowego PIG?PIB dra hab. Grzegorza Pieńskowskiego oraz kierownika Muzeum Geologicznego PIG?PIB dra Piotra Szreka, znalezisko w Owadowie?Brzezinkach stanowią ?unikatową lokalizację paleontologiczną w skali Polski oraz świata. (?) Uwzględniając liczebne dane paleontologiczne z wyrobiska Owadówe?Brzezinki, wśród których znajdują się m.in. unikatowe skamieniałości morskich i lądowych stawonogów (np. skrzypłoczy i ważek) oraz kręgowców (np. ryb i gadów ? w tym pterozaurów) należy podkreślić, że stanowisko to wykazuje ogromny potencjał naukowo?badawczy i powinno podlegać priorytetowemu monitoringowi geologicznemu. Niektóre z odnalezionych skamieniałości już są tematami prac naukowych, będących w opracowaniu. Międzynarodowe pisma ?Lethaia? oraz ?Geology Today? dwukrotnie, co już jest samo w sobie ewenementem, będą publikować materiały dotyczące znaleziska. W czasie, gdy dr Adrian Kin mówił o wynikach blisko siedmioletnich badań w kamieniołomie Owadów?Brzezinki, dr Błażej Błażejewski z dumą prezentował fragment skały wapiennej z odciskiem trzech pancerzy pradawnych morskich stawonogów ? skrzypłoczy, których współcześnie żyjący kuzyni wyglądają niemal identycznie jak ich późnojurajscy protoplaści.

* * *
Po wystąpieniu prezesa Stowarzyszenia Przyjaciół Nauk o Ziemi dra Adriana Kina rozpoczęła się dyskusja, nie mniej ciekawa od samej prelekcji. Chodziło w niej głównie o to, w jaki sposób wykorzystać przebogate znalezisko dla promocji regionu, a także co zrobić, by pomóc naukowcom. GDDKiA zakończyła konsultacje dotyczące przebiegu planowanej budowy drogi ekspresowej S?8. Według planów ma ona przebiegać przez środek działek należących do Nordkalku, co może w przyszłości ograniczyć działalność wydobywczą, a tym samym i badania geologiczne. Obecny na spotkaniu przedstawiciel Urzędu Marszałkowskiego wyjaśnił, że jak na razie GDDKiA jeszcze nawet nie wystąpiła o pozwolenie na budowę, a jednym z warunków wydania tego dokumentu jest pozytywna opinia reprezentowanego przez niego departamentu. Prof. dr hab. Andrzej Wierzbowski z PIG?BIP zaproponował zaproszenie do współpracy dyrektora Muzeum Geologiczno?Paleontologicznego w Strasburgu ? dra Guentera Schweigerta, który jest wybitnym znawcą skamieniałości z regionu Solnhofen. Dr Adrian Kin mówił również o tym, w jaki sposób bawarskie Solnhofen wykorzystuje znaleziska geologiczne dla promocji swego regionu. Wspomniał, że warto by może nawiązać współpracę między gminami, na co natychmiast wójt Wojciechowski stwierdził, że skoro Muzeum Gologiczne PIG?PIB oraz Stowarzyszenie mają stałe kontakty ze Solnhofen, to on prosi i upoważnia przedstawicieli Muzeum PIG?BIP i Stowarzyszenia do zaproszenia na trzy dni 10?osobowej delegacji bawarskiej gminy do odwiedzenia Sławna we wrześniu, w porze dożynek. Przy okazji wójt zadeklarował daleko idącą pomoc przy stworzeniu stałej wystawy skamieniałości albo w jednej z sal Muzeum Regionalnego, albo w specjalnie przygotowanej sali na terenie Sławna, np. w strażnicy OSP. Od ręki obiecał wsparcie finansowe wykopalisk oraz pomoc w zabezpieczeniu zespołu geologów w najniezbędniejsze punkty higieniczne ? przenośne toalety czy, przy współpracy z dyrekcją kopalni, stały dostęp do przebieralni i prysznica. Dyrektor zakładu Robert Siuda, jak sam powiedział, nie ma plenipotencji do podejmowania zbyt daleko idących deklaracji, to, co oczywiste, dostęp do prysznicy zapewnia.
Jak wszyscy wywiążą się ze swych obietnic, czas pokaże, pewnie znacznie krótszy niż historia złoża. Gdyby jednak wszystko poszło zgodnie z planem, to może w Sławnie pojawi się park jurajski, co prawda bez dinozaurów, ale pewnie nie mniej ciekawy.






Od lewej odkrywca z kamieniołomów Owadów?Brzezinki, dr Adrian Kin i dr Błażej Błażejewski





Odcisk skrzydła nieznanego dotychczas gatunku ważki Anisozygoptera Poloniae





Najliczniej występują skamieniałe odciski muszli amonitów





Cieszą znaleziska doskonale zachowanych szczątków jurajskich ryb