Wróg publiczny nr 1

Każda epoka ma swego idola,
Każdej epoce przyświeca jakaś gwiazda.
Nasza epoka też ma komu śpiewać ?Sto lat!?
No bo jak każda, to każda.
? tak przed laty, w czasach PRL?u, śpiewał Jacek Fedorowicz w trójkowym magazynie ?60 minut na godzinę?. W pierwszym dziesięcioleciu Polski Ludowej głównym, choć negatywnym, bohaterem karykatur w prasie, felietonów w radiu i reportaży w kronikach filmowych był osobnik zwany powszechnie bumelantem. Terminem tym określało się osobę regularnie unikającą pracy ? stałego etatu lub efektywnej pracy w swoim miejscu zatrudnienia (w czasach PRL?u istniał obowiązek pracy wszystkich mężczyzn, nie można było być bezrobotnym przez dłużej niż trzy miesiące).
Pod koniec 1947 r. propagandziści PPR rzucili hasło współzawodnictwa pracy, podobnego jak w ZSRR. Wychwalano przodowników pracy przekraczających normy o 300 czy nawet 400%. Szczególnie wiele uwagi poświęcono młodzieży. W styczniu 1948 r. Sejm uchwalił ustawę o przymusowej pracy i szkoleniu wojskowym młodzieży od 16 do 21 roku życia, a do jej realizacji powołano Powszechną Organizację Młodzieży ?Służba Polsce?, opartą na wzorach wojskowych. W Polsce Ludowej również kobiety zachęcano do pracy. Portretowano je w bohaterskich pozach, stylizując na osoby silne, zdecydowane, nieustępujące mężczyznom pod żadnym względem. Kobieta?murarz czy traktorzystka były dobrze znanymi bohaterkami propagandowych plakatów.
Plakaty peerelowskie surowo potępiały lenistwo. Plastycy łączyli bumelanctwo z brudem i brzydotą, a obiboków przedstawiali w roli społecznych wyrzutków, działających na szkodę narodu. Skierowane przeciwko nim obrazy były przesycone pogardą. Jej szczyt osiągnęła wyjątkowo pomysłowa ilustracja ?Tu spoczywa bumelant?, zrównująca wykonywanie pracy z życiem, a lenistwo ze śmiercią. Wskazuje to na fakt, że można by postawić znak równości między ?nie pracuje? a ?nie żyje?. W związku z tym bumelant miał być człowiekiem skończonym w oczach władzy i obywateli, czyli tym samym niegodnym naśladowania. Na innym, bardzo często publikowanym, plakacie z tego okresu widniało hasło: ?Bumelant to dezerter z frontu walki o pokój i silną Polskę?.
Pod wpływem nawoływań propagandy do wzrostu wydajności pracy oraz brutalnego egzekwowania dyscypliny w społeczeństwie nasilała się pogarda dla rzetelnej pracy. Warto tu przypomnieć znane powiedzenie z tamtych czasów: ?Czy się stoi, czy się leży, tysiąc złotych się należy?. Z czasem należna kwota podwoiła się. W schyłkowych latach PRL?u dużą popularność zyskała wersja: ?Czy się leży, czy się stoi, władza płaci, bo się boi?. W efekcie socjalizm był rajem dla wszelkiego rodzaju nieudaczników, partaczy i wałkoni, gdyż skutecznie tłumił wszelką kreatywność, wolność, pracowitość i przedsiębiorczość, a przede wszystkim zdrowy rozsądek.
Już dawno skończyły się czasy, gdy pracę miał praktycznie każdy. Zasadę: czy się stoi, czy się leży?" obaliła historia, przynosząc nam kapitalizm i wolny rynek, także rynek pracy. Przyniosła również bezrobocie, wyścig szczurów za mamoną, całodzienny ciężki trud tych, co się załapali na miejsce pośród wygranych. Kapitalizm to nie raj na ziemi. Można powiedzieć o nim mniej więcej to samo, co o demokracji: że jest to ustrój fatalny, ale nikt nie wymyślił lepszego. Ma nad socjalizmem tę wyższość, że daje się reformować.
A starym plakatom może przydać nowych treści.