15 sierpnia ? Matki Boskiej Zielnej
Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny, Guido Reni, 1642 r.
Uroczystość Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (łac. Assumptio Beatae Mariae Virginis in coelum), celebrowana w Kościele katolickim 15 sierpnia, ma szczególne znaczenie dla kultu maryjnego. W tym dniu Kościół przypomina wiernym dogmat wiary katolickiej, ogłoszony w konstytucji apostolskiej Munificentissimus Deus (Najszczodrobliwszy Bóg) 1 listopada 1950 roku w bazylice św. Piotra przez papieża Piusa XII. Dogmat ten stwierdza, że po zakończeniu swojego ziemskiego życia Najświętsza Maryja Panna została z ciałem i duszą wzięta do wiecznej chwały.
O zabraniu Matki Bożej z ciałem i duszą do nieba milczy Nowy Testament, wypowiadają się na ten temat jedynie apokryfy datowane na IV wiek po Chrystusie i ustna tradycja. Jeden z nich, przypisywany wspominanemu w Dziejach Apostolskich (17,34) świętemu Dionizemu Areopagicie, żyjącemu w I wieku pierwszemu biskupowi Aten, przypomina ojciec Prokop, kapucyn, w swoich Żywotach Świętych Pańskich na wszystkie dni roku (wyd. Warszawa 1901):
Po Wniebowstąpieniu Pańskiem, przenajświętsza Panna Maryja żyła jeszcze lat dwadzieścia trzy. Spędziła czas ten po części w mieście Efezie, gdzie długo przemieszkiwał święty Jan Ewangelista, któremu Pan Jezus umierając na krzyżu zlecił był opiekę nad Swoją Matką najdroższą, a po części w Jerozolimie z tymże ulubionym uczniem Pańskim mieszkając. W tem?to ostatniem mieście nastąpiło jej błogosławione Uśnięcie, a po nim Jej Wniebowzięcie. (?) Grób Przenajświętszej Maryi Panny był na dolinie Józefatowej blizko grobu Jezusa. Apostołowie umieściwszy tam przenajświętsze Jej ciało przy niem pozostali, a sami śpiewając hymny kościelne, słyszeli w powietrzu śpiewy Anielskie, które trzeciego dnia ustały. Wtedy właśnie, nadszedł i święty Tomasz Apostoł, który przy uśnięciu Matki Bożej nie był obecny. Prosił więc aby otworzono jej grobowiec, żeby i on mógł oddać Jej zwłokom tę cześć, jaką inni Apostołowie już byli oddali. Gdy to uczyniono, nie znaleziono Jej przeczystego ciała, lecz w miejscu jego cudownej piękności kwiaty, przedziwną woń wydające. Już bowiem wtedy przenajświętsza Maryja wskrzeszona mocą Bożą, z ciałem i duszą do nieba wziętą została, jak to Kościół Boży stale i powszechnie wyznaje (tekst oryginalny).
Kult Wniebowziętej żywy był w Kościele od czasów apostołów. Wiara w to, że równie Maryja, oprócz Jezusa, na koniec swego ziemskiego życia została z ciałem i duszą zabrana do nieba, była wyrazem czci jaką Matka Boska cieszyła się we wczesnym Kościele. Święto z tej okazji obchodzone było od V wieku na Wschodzie. Nazywane ongiś Transitus, przejściem do nieba, odpowiadało starochrześcijańskiemu zwyczajowi święcenia dies natales (dni urodzin) świętych dni, w których oni dostąpili wieczności. Określano je również jako Zaśnięcie, przy czym nie zawsze można odkryć znaczenia, jakie mu wtedy nadawano. Na Zachodzie święto Wniebowzięcia NMP rozpowszechniło się od VIII wieku. W 847 roku ranga tej uroczystości została znacznie podwyższona ? papież Leon IV przydał mu wigilię i oktawę.
Nie wiemy, kiedy dokładnie dotarło do Polski, nie ma jednak wątpliwości co do tego, że nastąpiło to wkrótce po przyjęciu chrztu przez Mieszka I w 966 roku. Potwierdza to obranie w X wieku Najświętszej Marii Panny za patronkę metropolii gnieźnieńskiej i nadanie jej tytułu Królowej Polski. Święto Wniebowzięcia NMP należy zatem do najstarszych świąt maryjnych na terenach naszego kraju.
Kościół prawosławny 15 (28) sierpnia obchodzi, zaliczane do dwunastu wielkich świąt prawosławia, święto Zaśnięcia Najświętszej Bogurodzicy (Uspienieje Preswiatoj Bogurodicy), kończące prawosławny rok liturgiczny. Zgodnie z tradycją tego Kościoła przed śmiercią Matce Bożej objawił się archanioł Gabriel, obwieszczając koniec jej ziemskiego życia. I podobnie jak w przypadku Chrystusa, po trzech dniach jej grób okazał się pusty ? nie było w nim ciała. Apostołowie jeszcze tego samego dnia ujrzeli ją w niebie, otoczoną aniołami, dokąd została zabrana wraz z ciałem. Dlatego Kościół prawosławny śmierć Bogurodzicy nazywa ?zaśnięciem?. W przeddzień święta odprawiane jest wsienoszcznoje bdienije z litiją ? specjalne nabożeństwo połączone z błogosławieństwem chlebów, pszenicy, wina i oleju. Trzy dni po święcie jest sprawowany obrzęd pogrzebu Matki Bożej Czin Pogrebienija Bożej Matieri przed płaszczanicą, bogato zdobioną tkaniną z Jej wizerunkiem.
W Kościele Starokatolickim Mariawitów Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny, mimo szczególnego szacunku jakim się je otacza, traktowane jest jako prawda wiary, a nie jako dogmat, co znaczy, że wiara w nie nie jest uważana za konieczną do zbawienia.
Protestanci przeciwstawiają się dogmatowi o wniebowzięciu podając jako argument brak jakiejkolwiek wzmianki na ten temat w Piśmie Świętym. Dodatkowo podważają święto z 15 sierpnia twierdząc, że jest adaptacją pogańskiego święta, o którym mowa jest w Biblii w 1 Księdze Królewskiej (1 Krl 12:28?33).
W polskiej tradycji ludowej
święto nosi nazwę Matki Boskiej Zielnej. Już od końca X wieku znany jest zwyczaj święcenia w tym dniu wiązanek z ziół polnych, kwiatów ogrodowych oraz owoców sadów i pól, nawiązujący do wspomnianego na wstępie apokryfu o otwarciu grobu Maryi, w którym znaleziono tylko wonne zioła i kwiaty. Poświęcony w kościele bukiet był starannie przechowywany w domu, najczęściej za ?świętym obrazem?. Miał, bowiem rozliczne zastosowania w codziennym życiu rodziny i gospodarstwa. Tradycyjnie przypisywano mu różne właściwości dobroczynne, lecznicze a nawet magiczne. Przydawały się, gdy w domu ktoś zachorował, strzegły domostwo przed burzą, gradobiciem, powodzią, szkodnikami i wszelkim złem.
Jan Lechoń tak pisał przed laty w Rymach częstochowskich:
O wy, kwiaty mej młodości, prosto z łąki zioła,
Co na Matkę Boską Zielną znoszą do kościoła
I stawiają Częstochowskiej, by podniosła rączkę,
Nad firletkę, macierzankę i nad srebrną drżączkę,
Nad rozchodnik i lawendę, nad rutę i miętę,
Bo to przecież wszystko Boże, bo to wszystko święte
Jak stajenka betlejemska z prostym polskim bydłem,
Więc zrównane są te zioła z mirrą i kadzidłem?
15 sierpnia i dni sąsiednie są okresem szczególnie nasilonego ruchu pielgrzymkowego. W tym dniu obchodzone są uroczyste odpusty w wielu znanych sanktuariach, takich jak częstochowska Jasna Góra, Góra Świętej Anny czy Kalwaria Zebrzydowska. Pielgrzymki kończące się w ten dzień lub w dni sąsiednie, należą do najbardziej rozpowszechnionych przejawów religijności ludowej w naszym kraju.
Święto maryjne Wniebowzięcia jest także ? przywróconym po kilkudziesięcioletniej przerwie ? świętem narodowym Wojska Polskiego, upamiętniającym bohaterski, patriotyczny zryw Polaków w 1920 roku przeciw agresji bolszewickiej, a przede wszystkim bitwę warszawską, nazywaną powszechnie cudem nad Wisłą.
|