Twardy tyłek

Wielu ludzi brzydzi się kłamstwem, manipulacją i oszukiwaniem innych dla egoistycznych korzyści. Jednocześnie jednak wierzymy, że jeśli umiesz być dwulicowy, zręcznie kłamiesz i jesteś oportunistą, opłaci ci się to w życiu. Wydaje się też sensowne twierdzenie, że osoby zdolne do cynicznej manipulacji ? nazywane przez psychologów makiawelistami ? powinny lepiej rozumieć innych (jest to niezbędne do mówienia im tego, co chcą usłyszeć) i być bardziej inteligentne (kłamanie z korzyścią dla siebie wymaga dobrego przewidywania). Psycholodzy sprawdzali, czy faktycznie skłonność do manipulowania innymi ludźmi, przynosi korzyści.

Kiedy oszustwo się opłaca?
Makiawelizm jest jak ciężar ciała ? wszyscy go mają w mniejszym lub większym stopniu. Jednak typowy, skrajny makiawelista?manipulant okłamuje innych cynicznie, uważa, że osiągnięcie jego prywatnego, egoistycznego celu uświeca wszelkie środki, przy okazji żywi przekonanie, że inni są interesowni, głupi i leniwi.
Psycholodzy wykryli jednak, że makiaweliści wcale nie rozumieją innych ludzi lepiej niż reszta i wcale nie są bardziej inteligentni. Mimo to ich kłamstwa częściej się udają, zwłaszcza w powierzchownych kontaktach, prawdopodobnie dlatego, że umieją zręczniej stworzyć pozory mówienia prawdy i latami uczą się manipulacji. Opanowali też lepiej umiejętności wywierania dobrego wrażenia. W dodatku ich przewaga rośnie w sytuacjach, które wywołują silne emocje, bowiem makiaweliści mało się przejmują tym, co ktoś czuje więc umieją zachować zimną krew i rozsądnie rozumować, gdy inni tracą głowę.
Obdarzeni zaufaniem i pozostawieni bez nadzoru, bez skrupułów kradną i oszukują, jeśli sądzą, że pozostanie to niewykryte. Nie mają też oporów przed łamaniem swoich przyrzeczeń, wykorzystują nieuczciwie sytuację aby zwiększyć swoje zyski i częściej ukrywają informacje niewygodne dla siebie.

Blaski i cienie
Wydaje się, że wszystkie te umiejętności powinny sprzyjać osiągnięciu wysokich pozycji np. w polityce, biznesie czy pracy zawodowej. Okazuje się, że rzeczywiście po części tak jest, jednak tylko po części?
Jeśli sytuacja społeczna jest klarowna, dobrze są sformułowane zasady odpowiedniego postępowania i czytelne reguły uczciwości, makiaweliści tracą. W takich sytuacjach ludzie szybko odkrywają bowiem, że mają do czynienia z cynicznym oszustem, który bez oporów łamie panujące zasady. A wtedy umiejętność oszukiwania obraca się przeciwko manipulantowi ? makiaweliście przestaje ktokolwiek ufać, w związku z czym uzyskuje on gorsze stanowiska niż inni i mniej zarabia.
Jeśli jednak sytuacja jest mało przejrzysta, nie ma jasnych reguł postępowania albo okoliczności wymagają improwizacji i innowacyjności, makiaweliści osiągają więcej. W mętnej wodzie płyną dalej.

Polacy po przemianie
Polacy w trakcie przemiany ustrojowej pływali w mętnej wodzie ? prawo nie nadążało za przemianami społecznymi, prowadzenie biznesu to była zupełna nowość dla większości ludzi. Takie czasy są idealne dla makiawelistów, umiejących wykorzystać chaos i brak czystych reguł postępowania dla własnych celów.
Nasz świat się jednak zmienia, coraz większe znaczne ma prawo, regulujemy coraz większe obszary życia publicznego. Może to oznaczać, że czasy cyników i manipulantów powoli się kończą?