Tajemnice ukryte w nazwach cz. XXXVIII

Jak podaje ów kronikarz, w XV wieku w tej miejscowości było sześć łanów kmiecych oraz folwark rycerski, należący do Strasza herbu Odrowąż. W 1655 roku w wielkiej bitwie ze Szwedami pod Wąglanami i Straszową Wolą poległo wielu obrońców, którzy najprawdopodobniej spoczywają w zbiorowej mogile za drugim starym mostem na Wąglance, na skraju lasu i drogi do Miedznej Drewnianej. W tym miejscu stoi żelazny krzyż, który z czasem zastąpił pierwotny, drewniany.
W XVIII wieku Wąglany należały do Stanisława Małachowskiego, marszałka Sejmu Czteroletniego, natomiast w XIX do Ludwika Platera. We wsi funkcjonował wówczas browar, gorzelnia i rektyfikacja parowa, produkujące paliwo, spirytus, wódkę oraz alembik. Wykazy podatkowe z 1789 roku wymieniają młyn, fabrykę i dwadzieścia jeden chałup chłopskich.
W 1827 roku Wąglany obejmowały dwadzieścia osiem domów i dwustu trzydziestu czterech mieszkańców, a w 1881 roku trzydzieści dziewięć zabudowań mieszkalnych i trzysta sześćdziesiąt dziewięć osób w nich mieszkających. Rozkwit Wąglan jako wsi przemysłowej skończył się z wybuchem I wojny światowej, kiedy to do pobliskiej Wąglanki upuszczono ostatni spirytus, a do dziś po przemyśle pozostały tylko ruiny gorzelni i nieczynny młyn wodny.
Obecnie w Wąglanach znajduje się wiele starych budynków drewnianych. Wieś posiada także ciekawe rozplanowanie przestrzenne. Dzisiejsze Wąglany liczą prawie czterystu mieszkańców i blisko sto czterdzieści domostw. Nie ma szkoły, po której pozostał tylko pusty drewniany budynek, przekształcony w świetlicę wiejską. Jest za to działająca prężnie Ochotnicza Straż Pożarna oraz Stowarzyszenie Gospodyń Wiejskich, znane w świecie Towarzystwo Przyjaciół Wąglan a także istniejący od 2 maja 1948 roku Ludowy Zespół Sportowy, najprawdopodobniej jeden z najstarszych w powiecie opoczyńskim.
Wąglany dawniej zwane były Wąblanami, a później Węglanami. Pierwsza wzmianka na temat nazwy miejscowości pojawiła się w 1508 roku ? wówczas brzmiała ona Wamblany. Kilka lat później ewoluowała do Wablani, w 1520 do Waglany, a w 1577 roku zwano ją Węgliani. Podobieństwo tej pluralnej nazwy do takich toponimów jak Brzeżany, Chrobożany, Dębiany, itp. czyni hipotezę, że i w przypadku Wąglan spotykamy się z taką samą strukturą słowotwórczą. Wyraz ten z sufiksem ?an, według językoznawców miał dawniej na celu określenie ludzi bądź osadników jako pochodzących z miejsca nazwanego przez podstawę derywacji lub jako w tym miejscu zamieszkałych.
Etymologia nazwy tej wioski jest niejasna. Na ostateczny jej kształt, według językoznawców, miał wpływ tzw. etymologii ludowej, popularny w rozwoju nazw miejscowych z terenu danego województwa sandomierskiego. Na tym obszarze bardzo często dochodziło do krzyżowania się zmian fonetycznych z oddziaływaniem etymologii ludowej. Niekiedy, tak jak w tym konkretnym przypadku, nie można rozstrzygnąć, co zadecydowało o zmianie nazwy. Być może był to wzgląd fonetyczny lub wtórne skojarzenie z podobnym zewnętrznie wyrazem pospolitym.