Tajemnice ukryte w nazwach cz. LII

Pierwsze wzmianki na temat nazwy tej miejscowości pochodzą z 1407 roku. Wówczas brzmiała ona Brzoza. W 1470 roku przeistacza się ona w Brzoszę, w 1511 roku powraca do formy pierwotnej Brzoza, by w 1787 roku stać się Brzuzą, ale tylko na chwilę, bowiem po dwóch latach ewoluuje do Brzóz. W 1880 roku nazwa ta brzmi Brzóza, a ostateczna, obowiązująca do dziś forma Brzuza, ukształtowała się dopiero w 1969 roku.
Językoznawcy są zgodni w sprawie etymologii tej nazwy. Wszyscy, jak jeden mąż, uważają, że pochodzi ona od wyrazu brzoza, który gwarowo nazywany jest w powiecie opoczyńskiem brzózą. Nie wiadomo jednak czemu zdecydowano się na zapis przez u, skoro poprawna gramatycznie byłaby forma z ó.
Brzuza zalicza się zatem do tych miejscowości w powiecie opoczyńskim, która swą nazwę zawdzięcza najprawdopodobniej drzewu. Dlaczego najprawdopodobniej, a nie na pewno? Otóż wielu specjalistów językoznawstwa ma sprzeczne teorie dotyczące pierwotnego znaczenia tego słowa, ale o tym za chwilę. Naszym zdaniem najpewniej nazwa ta pochodzi właśnie od drzewa brzozowego. Świadczy o tym chociażby to, że niegdyś na terenach tej wsi rosło wiele brzóz. Poza tym, największą liczbę stanowią na terenie naszego powiatu miejscowości, których nazwy tworzone były od wyrazów określających szatę roślinną. Z typowych przykładów warto przytoczyć: Bukowiec Opoczyński, Buczek (buk), Drzewica (drzewo), Topolice (topola), Dąbrowa, Dęba (dąb), Olszowiec (olcha), Brzustówek (brzost, tj. gatunek wiązu) czy Świerczyna (świerk). Naszym zdaniem także i Brzuza zalicza się do nich.
Nie wszyscy językoznawcy zgadzają się natomiast ze znaczeniem wyrazu brzoza, który pochodzi od ogólnosłowiańskiego "berza". Nastąpiła tu przestawka grupy er między dwoma spółgłoskami, stąd późniejsze bre´za, a następnie br´oza i, po rozwoju tzw. r?frykatywnego, powstaje dzisiejsza brzoza.
Franciszek Sławski, autor "Słownika etymologicznego języka polskiego" z 1952 roku podaje, że słowo "brzoza" funkcjonuje od XIV wieku, a jego pierwotne znaczenie to "biała".
Z kolei u Andrzeja Bańkowskiego, autora "Etymologicznego słownika języka polskiego" z 2000 roku "berza" oznacza biało?czarny lub pstry. Aleksander Brückner i Franciszek Sławski zestawiają brzozę z brzostem. Sławski definiuje brzost jako wierzchnią, jasną warstwę kory brzozy, dla Brücknera zaś jest to po prostu osobny gatunek drzewa, nazwanego tak od jasnej barwy kory na powierzchni gałęzi. Obie formacje zbudowane są w oparciu o rdzeń berz? lśnić (por. litewskie berszti ?bieleje oraz gockie berhts ? świecący), którego odmianą jest pień bełz ? błyszczy. W oparciu o te rdzenie zbudowane są nazwy krów (pstrych) ? brzezula czy brzeziasta, a także szereg nazw miejscowych, jak choćby Brześć, Brzezie, Brzostów oraz Bełżyce.
W XV wieku Brzuza należała do Rafała Krzyczkowskiego. W późniejszych wiekach była w posiadaniu różnych właścicieli, a w 1805 roku stała się własnością filipinów ze Studzianny. Po powstaniu styczniowym dobra te skonfiskowano. Według danych demograficznych, w 1827 roku było tu 21 domów i 137 mieszkańców, a w 1881 roku 17 zabudowań mieszkalnych i 182 ludzi w nich zameldowanych. Aktualnie Brzuza jest wsią typowo rolniczą.