Szczepiąc siebie, chronisz bliskich

Każdego roku szczepienia ochronne ratują życie ponad trzem milionom ludzi na całym świecie. Kolejne miliony chronią przed związanymi z chorobą cierpieniami i niesprawnością. Wśród obarczonych najwyższą umieralnością chorób dzieci znajdują się m.in.: odra, krztusiec, tężec noworodków. Co roku 10,6 mln dzieci umiera przed osiągnięciem 5. roku życia, w tym 1,4 mln z powodu chorób, którym można było zapobiec stosując szczepienia ochronne.
W naszym kraju kalendarz szczepień obowiązkowych jest przestrzegany i niemal sto procent najmłodszych zostaje zaszczepionych. Jednak coraz częściej zdarzają się przypadki, że rodzice z różnych przyczyn rezygnują z tej profilaktyk. Wiele osób boi się skutków ubocznych szczepionek, dlatego tak ważna jest edukacja w tym temacie.
Kalendarz szczepień powstał w Polsce w latach 1955?1963. Jest to zbiór zaleceń specjalistów chorób zakaźnych, ustalony przez Główny Inspektorat Sanitarny, a zatwierdzony przez Ministerstwo Zdrowia. W kalendarzu szczepień wymienione są m.in. szczepienia obowiązkowe, to znaczy takie, które są finansowane ze środków publicznych, czyli bezpłatne oraz szczepienia zalecane, czyli takie, za które musimy zapłacić z własnej kieszeni. Program szczepień ochronnych jest aktualizowany co roku, w zależności od potrzeb epidemiologicznych, możliwości ekonomicznych państwa i technologicznych wprowadzenia kolejnych szczepionek. W Polsce bezpłatnymi, obowiązkowymi szczepieniami objęte są dzieci od chwili urodzenia, aż do ukończenia 19. lat. W tym przedziale wiekowym podaje się im szczepionki przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, gruźlicy, zakażeniom hemophilus influenzae typu B, błonicy, tężcowi, krztuścowi (kokluszowi), poliomyelitis, czyli chorobie Hainego?Medina, odrze, śwince i różyczce. Za uchylanie się od szczepień obowiązkowych przewidziane są nawet sankcje prawne i kary finansowe.
Szczepienia zalecane przez Główny Inspektorat Sanitarny, za które należy zapłacić, to szczepienia przeciwko chorobom, które są lub mogą być niebezpieczne w określonych okolicznościach (np. przy spadku odporności organizmu), dla ludzi w określonym wieku (np. dzieci w wieku przedszkolnym czy ludzi w podeszłym wieku), a także dla osób wyjeżdżających na zagraniczne wojaże do egzotycznych krajów. Decyzję o szczepieniach nieobowiązkowych, w przypadku dzieci, podejmują rodzice lub opiekunowie. Należy bezwzględnie pamiętać, że przed zaszczepieniem dziecka czy siebie należy zawsze skonsultować się z lekarzem, który rozważy wszelkie okoliczności oraz wskazania lub przeciwwskazania do danego szczepienia.
Główny Inspektorat Sanitarny wśród zalecanych, odpłatnych szczepień wymienia przede wszystkim szczepienia przeciwko rotawirusom, które są najczęstszą przyczyną ostrej biegunki i wymiotów u dzieci, a także przeciwko ospie wietrznej, której przechorowanie może wiązać się z niebezpiecznymi powikłaniami (zwłaszcza w wieku późniejszym), takimi jak: infekcyjne zmiany na skórze, zapalenie płuc, serca czy opon mózgowo?rdzeniowych. Innym zalecanym przez GIS szczepieniem dla dzieci jest szczepienie przeciw meningokokom, czyli bakterii Neisseria meningitidis, która w określonych warunkach może spowodować m.in. zapalenie opon mózgowo?rdzeniowych oraz sepsę meningokokową. Najbardziej narażeni na tę bakterię są młodzi ludzie w wieku dojrzewania, osoby przebywające w dużych skupiskach, a także osoby nieodporne na stres, niedożywione czy przemęczone.
Zalecanym szczepieniem, nie tylko dla dzieci, ale także dla dorosłych, jest szczepienie przeciwko pneumokokom, które najczęściej powodują ciężkie zapalenie płuc, mogą być też przyczyną niebezpiecznej sepsy pneumokokowej. Kolejne to szczepienie przeciw WZW typu A, czyli tzw. żółtaczce pokarmowej. To szczepienie zaleca się szczególnie osobom zatrudnionym przy produkcji i dystrybucji żywności, jak również przy usuwaniu odpadów komunalnych i płynnych nieczystości, a także dzieciom i młodzieży w wieku szkolnym.
Osobom przewlekle chorym, przygotowywanym do zabiegów operacyjnych, a także starszym zalecane jest szczepienie przeciwko WZW typu B. Warto zaszczepić się też przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu, czyli wirusowej chorobie ośrodkowego układu nerwowego przenoszonej przez zakażone kleszcze. Szczepienie to jest zalecane szczególnie osobom zatrudnionym w lesie, rolnikom, turystom, uczestnikom obozów i kolonii oraz oczywiście grzybiarzom.
Wśród szczepień zalecanych na liście GIS w ostatnim czasie znalazła się też szczepionka przeciwko ludzkiemu wirusowi brodawczaka, czyli HPV. Szczepienie to zaleca się dziewczętom przed inicjacją seksualną. Powinno ono uchronić je przed zachorowaniem na raka szyjki macicy. Jest ona jednak dość droga i nie wszyscy mogą sobie na nią pozwolić. Wybierając się za granicę (zwłaszcza do krajów tropikalnych czy o niskim poziomie sanitarnym), powinniśmy też sprawdzić jakie szczepienia są wymagane, a jakie zalecane w kraju, do którego się wybieramy. Informacje na ten temat można uzyskać m.in. w sekcji epidemiologii w sanepidzie.