tygodnik opoczyński
Baza firm
 
Ciekawostki

 Święto wyjątkowych urzędników

 
11 marca ? Dzień Sołtysa

W najbliższą środę 11 marca kolejny raz obchodzić będziemy Dzień Sołtysa ? gospodarza i opiekuna wsi. Pochodzenie tego święta nie jest znane, jednak w ostatnich latach staje się co raz popularniejsze w gminach wiejskich. Święto ma na celu okazanie wdzięczności i szacunku sołtysom i sołtyskom za ich pracę i zaangażowanie oraz zwrócenie uwagi społeczeństwa na wagę roli sołtysa w polskiej wsi. Według prawa zajmuje on najniższy szczebel w hierarchii samorządowej.
To wyjątkowy urzędnik ? bo bez wyznaczonych stałych godzin pracy i będący codziennie najbliżej ludzkich spraw. Można więc powiedzieć, że to człowiek?instytucja oferujący pomoc 24 godziny na dobę. Na co dzień zajmuje się sprawami swoich lokalnych społeczności, stara się rozwiązywać problemy mieszkańców wsi, jest głównym reprezentantem władzy na najbliższym mieszkańcom szczeblu samorządowym.
Sołectwa są ustanawiane przeważnie na obszarze wiejskim, dlatego większość sołtysów mieszka we wsiach. W miastach jednostkami pomocniczymi w większości są osiedla, dzielnice, gdzie odpowiednikiem sołtysa jest zarząd osiedla (dzielnicy) bądź przewodniczący zarządu osiedla (dzielnicy). W Polsce mamy ponad 40 tysięcy sołectw ? lepiej lub gorzej zorganizowanych wspólnot, które mogą we współpracy ze swoimi gminami podejmować decyzje w istotnych dla siebie sprawach.
Funkcja sołtysa ma wielowiekową tradycję. Sołtys w średniowieczu był osobą postawioną przez feudalnego pana na czele wsi lokowanej na prawie niemieckim. Sołtysem mógł być szlachcic, mieszczanin lub chłop (kmieć).
Aleksander Bruckner w "Encyklopedii staropolskiej" (1937?1939; reprint: 1990) pisał:
Sołtys na wsi łączył w sobie te czynności, jakie spełniał wójt w mieście zarazem z burmistrzem; przyszedł z niemiecką kolonizacją w XIII w. Sołtys (z niemieckiego Schuldheiss ? śledzący winę) zakładał wieś, tj. zwabiał osadników i rządził gromadą; za to otrzymywał dziedzicznie kilka łanów, od jednego począwszy, dalej karczmę, młyn, dochód z jatki lub kuźni i jedną trzecią opłat sądowych (grzywien), wolność od podatków i danin. Był jednak zobowiązany do służby wojskowej konnej z pachołkiem, pełnił więc służbę rycerską, co mu ułatwiało wstęp do szlachectwa poprzez skartabellat (stan pośredni między kmiecym i szlachtą starych rodów ? przyp. erg). Dziedziczny sołtys był niezawisły od pana (króla, duchownego czy szlachcica), pilnował więc samorządu gminy i opierał się zamachom pańskim. Stąd był dla szlachty, gdy się z rycerzy w rolników odmieniła, walną przeszkodą w zawładnięciu osadą; przeprowadziła zatem szlachta zasadę, że wolno jej skupywać sołectwa w swoich dobrach, szczególniej gdy się sołtys niepożytecznym okazywał. Nastąpiło to masowo w XVI w., wieś traciła samorząd, wybierała na sędziego spraw wiejskich byle kogo, zatwierdzanego przez pana, albo pan go gminie narzucał. Sołtys sądził z ławnikami, obieranymi śród kmieci, wedle prawa obyczajowego z jego składnikami niemieckimi. I w dobrach królewskich skupywano sołtysostwa i nadawano zasłużonym żołnierzom. Przez skupywanie traciła obrona krajowa, bo nowy sołtys nie był do służby wojskowej obowiązany; znaczenie jego upadło, a urząd sołtysi stawał się ciężarem, którego się kmiecie nieraz niechętnie podejmowali, zmuszeni do ulegania dworowi; dawne łany sołtysie wpływały do folwarku.
Statut warcki (warecki) Władysława II Jagiełły z 1423 roku w artykule "o sołtysie krnąbrnym i nieużytecznym" dawał podstawę prawną do wykupu dziedzicznych sołectw, wreszcie ustawa sejmowa z 1568 roku zlikwidowała urząd dziedzicznego sołtysa, w jego miejsce właściciel wsi powoływał odwoływalnego wójta. Z biegiem czasu sołtysi stali się nadzorcami pańszczyźnianymi i pomocnikami właścicieli wsi.
W Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim sołtys był pomocnikiem wójta, w zaborze pruskim naczelnikiem gromady (wsi). W okresie międzywojennym sołtys stał na czele gromady ? najniższej jednostki podziału administracyjnego, w Polsce Ludowej do 1950 roku był organem wykonawczym gromady i pomocnikiem zarządu gminnego. W latach 1954?1972 sołtys pośredniczył między mieszkańcami wsi a gromadzką radą narodową, a po 1973 roku między mieszkańcami a gminną radą narodową oraz naczelnikiem gminy.
Od 1990 roku sołtys jest organem wykonawczym sołectwa ? jednostki pomocniczej gminy wiejskiej lub miejsko?wiejskiej. Organem uchwałodawczym jest zebranie mieszkańców wsi, które też w bezpośrednich wyborach wybiera sołtysa i radę sołecką wspierającą sołtysa. Sołtys korzysta z ochrony prawnej przysługującej funkcjonariuszom publicznym. Szczegółowe regulacje uprawnień sołtysa regulowane są w statucie sołectwa uchwalanym przez radę gminy.
Opr.: jerg


jerg   

Artykuł ukazał się w wydaniu nr 9 (920) z dnia 6 Marca 2015r.
 
Kontakt z TOP
Tomaszów Mazowiecki - baza wiedzy Biuro ogłoszeń
oglotop@pajpress.pl

Tomaszów Mazowiecki - baza wiedzy Dział reklamy
tel: 44 754 41 51

Tomaszów Mazowiecki - baza wiedzy Redakcja
tel: 44 754 21 21
top@pajpress.pl
Artykuły
Informator
Warto wiedzieć
Twój TOP
TIT - rejestracja konta Bądź na bieżąco.
Zarejestruj konto »