Świadczenie pielęgnacyjne nie dla każdego

Świadczenie pielęgnacyjne to comiesięczne świadczenie wypłacane osobie, która zrezygnowała z pracy w celu sprawowania opieki nad niepełnosprawnym członkiem rodziny. Zasady jego przyznawania określa szczegółowo ustawa o świadczeniach rodzinnych z 28 listopada 2003 roku, znowelizowana z początkiem 2013 roku. Sprawa, o której piszemy, dotyczy wniosku złożonego jeszcze w roku ubiegłym. Ustawa przewiduje, że świadczenie może zostać przyznane matce lub ojcu, innym osobom, na których ciąży obowiązek alimentacyjny (z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności) bądź faktycznemu opiekunowi dziecka ? jeżeli nie podejmuje lub rezygnuje z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności bądź orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby. Ustawa precyzuje, że w grupie osób, na których ciąży obowiązek alimentacyjny, osobie innej niż spokrewniona w pierwszym stopniu świadczenie przysługuje w przypadku, gdy nie ma osoby spokrewnionej w pierwszym stopniu albo gdy osoba ta nie jest w stanie sprawować opieki. Okazuje się, że ten właśnie zapis bywa różnie interpretowany.
W sytuacji, do której nawiązujemy we wstępie, mieszkający z niepełnosprawną babcią wnuczek faktycznie sprawuje nad nią opiekę, co pracownicy OPS potwierdzili w wywiadzie środowiskowym. Jest on jednak osobą, na której obowiązek alimentacyjny spoczywa w drugiej kolejności ? po dzieciach kobiety. Sprawdzono więc, czemu one nie wywiązują się z tego obowiązku. Okazuje się, że dwoje z nich nie jest w stanie opiekować się matką z powodu własnej choroby lub niepełnosprawności (co zgodnie z przepisami zwalnia ich z tego obowiązku). Trzeci z potomstwa nie jest niepełnosprawny. Oświadczył, że nie może sprawować opieki nad swoją matką z uwagi na znaczną odległość miejsca zamieszkania.
I tu powstaje pytanie ? czy owa odległość (w tym przypadku około 350 km) jest wystarczającą podstawą do stwierdzenia niemożności sprawowania opieki? Tu zdania są podzielone. Część pracowników społecznych, z którymi rozmawialiśmy, uznałaby, że mieszkający daleko syn nie może sprawować opieki nad matką i przyznałaby świadczenie pielęgnacyjne wnukowi, który faktycznie się nią opiekuje. Niektórzy mieli wątpliwości i domagaliby się dodatkowych argumentów. Pracownicy opoczyńskiego OPS uznali, że mężczyzna może opiekować się matką. Jak wyjaśniali, w przepisach prawa niemożność sprawowania opieki ma miejsce wyłącznie w przypadku istnienia takich przeszkód, które mają charakter obiektywny, a więc nie należą do woli człowieka (np. niepełnosprawność właśnie). Taką przeszkodą nie jest więc miejsce zamieszkania, które jest wynikiem świadomego wyboru życiowego człowieka, co potwierdzają w swoim orzecznictwie sądy administracyjne. Odległość od miejsca zamieszkania pozostaje bez wpływu na rozstrzygnięcie w przedmiocie przyznania świadczenia. A skoro syn, będący osobą spokrewnioną w pierwszym stopniu może zaopiekować się niepełnosprawną matką, to świadczenia z tego tytułu nie przyznano wnukowi, mimo, że to on tę opiekę faktycznie sprawuje.
Po raz kolejny okazuje się, że prawo odstaje od rzeczywistości. Co więcej, niektóre jego zapisy są na tyle nieprecyzyjne, że można je różnie interpretować. Najlepszym tego dowodem jest fakt, że w niektórych ośrodkach w naszym powiecie decyzja w tej sprawie byłaby pozytywna. W takiej sytuacji najlepszym wyjściem jest chyba skorzystanie z możliwości złożenia odwołania do Samorządowego Kolegium Odwoławczego. Być może rozstrzygający w drugiej instancji zamiast nad literą prawa pochylą się raczej nad człowiekiem i jego potrzebami.
Przypominamy, że z początkiem nowego roku weszła w życia ustawa o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw, która zmienia zasady przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego. W myśl noweli obecnie przysługuje ono matce lub ojcu dzieci z niepełnosprawnością wymagających stałej opieki, opiekunowi faktycznemu dziecka, rodzinie zastępczej oraz innym osobom zobowiązanym do alimentacji, jeżeli rodzice dziecka są niepełnosprawni albo zostali pozbawieni praw rodzicielskich. Nie przysługuje zaś, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała nie później niż do ukończenia 18. roku życia lub w trakcie nauki, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia. Nowe przepisy wprowadzają też nowe świadczenie ? specjalny zasiłek opiekuńczy, którego przyznanie uwarunkowane jest jednak kryterium dochodowym.