Słowacy w powstaniu styczniowym

Václav Zrůst ? czeski ochotnik w powstaniu styczniowym (1863 r.)
Václav Zrůst (1841?1871 r.(?) był z wykształcenia technikiem, organizatorem ochotniczych oddziałów czeskich mających pomóc powstaniu styczniowemu na ziemiach polskich.
Urodził się 17 lipca 1841 roku w Pardubicach. Studiował na praskiej uczelni technicznej. Podobnie jak większość młodych Czechów, na studiach angażował się w działalność patriotyczną. Po wybuchu w Polsce powstania styczniowego był jednym z pierwszych czeskich ochotników, którzy pospieszyli na pomoc powstańcom. Osobiście włączył się w nurt walki narodowowyzwoleńczej Polaków. Przybył do okupowanej Polski i walczył o odzyskanie przez nią niepodległości. Wziął udział w ośmiu bitwach i potyczkach powstańczych. Następnie powrócił do Czech z zamiarem zaciągania ochotników i utworzenia z nich legionu z ośrodkiem w Wólce Justowskiej k. Krakowa (obecnie w granicach miasta). Posiadał nawet napisane z myślą o tym celu listy uwierzytelniające i specjalne uprawnienia od jednego z polskich dowódców powstańczych (wg czeskich źródeł od ?Zameczka?, czyli płka Władysława Cichorskiego). Oprócz zaciągu zajął się tworzeniem treści przysięgi i regulaminu przyszłej jednostki oraz przygotowaniem jej sztandaru. Niestety w połowie lipca 1863 roku został zdradzony i zadenuncjowany policji austriackiej przez jednego ze swoich bliskich znajomych, policyjnego konfidenta Karola Sabina, u którego Zrůst przez pewien okres ukrywał się i nocował. Policja dowiedziała się nie tylko o udziale Zrůsta w polskim zrywie narodowym, ale również o przygotowaniu sztandaru powstańczego udekorowanego niebieską wstęgą z napisem ?L.P. 1863? (Léta Paně, czyli Roku Pańskiego). Wstęgę wyszyła Eufrosina, córka wspominanego konfidenta. Do rąk policji trafiła też treść przysięgi legionistów i regulamin oddziału. Zarówno sztandar jak i dokumenty przyszłego legionu przygotowane przez patriotę czeskiego zostały skonfiskowane.
Zrůst o zdradzie i działaniach policji nic nie wiedział. Wyjechał 26 lipca 1863 roku z Czech do Krakowa. Tutaj zaraz po przybyciu został 1 sierpnia 1863 r., na podstawie listu praskiej policji, aresztowany. Jednocześnie przeprowadzona została rewizja w dworze w Wólce Justowskiej, który miał być przyszłym ośrodkiem i bazą legionu czeskiego. Odnalezione dowody i skonfiskowane materiały pozwoliły policji na wszczęcie śledztwa i oskarżenie Zrůsta i jego przyjaciół o działanie na szkodę państwa. Policja praska dostarczyła do Krakowa dodatkowe dowody obciążające jego osobę, z wyjątkiem sztandaru, który mógł ujawnić konfidenta. Krakowski sąd wojskowy skazał 2 kwietnia 1864 roku Wacława Zrůsta na dwa i pół roku więzienia. Karę tę następnie złagodzono do jednego roku.
Nie wiadomo dokładnie jak, gdzie i kiedy Wacław Zrůst zmarł. Stało się tak przypuszczalnie między rokiem 1870 a 1872. Zmarł prawdopodobnie w 1871 roku w wieku 30 lat.

* * *
Innym Czechem, przyjacielem Polaków, był Josef Barák (1833?1883), dziennikarz, poeta, pisarz, długoletni redaktor naczelny pisma ?Národni listy?, działacz ruchu patriotycznego ?Młode Czechy?.
W 1863 roku został aresztowany w Krakowie i uwięziony na 6 tygodni za zaciąg do obcego wojska. Po wybuchu powstaniu styczniowego mnóstwo patriotycznych Czechów organizowało spontaniczną i bezinteresowną pomoc dla powstańców. Polacy również byli zainteresowani utworzeniem legionu czeskiego, który by im pomógł w walkach z zaborcą.