Rodos

Zwiedzając ją koniecznie trzeba dotrzeć na wznoszącą się nad miastem górę Monte Smith (110 m n.p.m.) na której urządzony był akropol. Nazwa wzniesienia pochodzi od nazwiska dowódcy brytyjskiego oddziału marynarzy stacjonującego na Rodos na początku XIX w., którzy mieli chronić wschodnią część Morza Śródziemnego przed ewentualnym atakiem wojsk napoleońskich, biorących udział w wyprawie egipskiej.
Na akropolu zachowały się liczne ślady antycznej przeszłości miasta: ruiny budowli z III?II w. p.n.e., położna pod ziemią sieć korytarzy, pomieszczeń mieszkalnych, grobowców greckich oraz dobrze zachowanych kilku kolumn z architrawem ze starożytnej świątyni Apollona. W pobliżu świątyni znajduje się odnowiony przez Włochów stadion z III w. p.n.e. i antyczny teatr. Ze wzgórza rozciąga się wspaniała panorama miasta i wyspy, zwłaszcza jej zachodniego wybrzeża. Widać stąd też malowniczą wyspę Simi i tureckie pobrzeże Azji Mniejszej. Szczególnie piękny jest jednak widok zachodzącego słońca.
Stolicę wyspy zamieszkują od wieków wyznawcy wszystkich najważniejszych religii świata: prawosławni (Grecy), muzułmanie (Turcy), katolicy (Włosi), ewangelicy i Żydzi. Różnorodność narodów, wyznań i kultur stworzyła wyjątkowo ciekawą i niepowtarzalną atmosferę Rodos, w którym widoczny jest podział na dzielnice wyznaniowe.
Magnesem przyciągającym rzesze turystów jest bezsprzecznie otoczone masywnymi murami obronnymi średniowieczne Stare Miasto. Miejscowa starówka z turecką i żydowską dzielnicą, mnóstwem zabytków z czasów panowania joannitów i antycznych ruin, wpisana została w 1988 roku na listę dziedzictwa UNESCO. Wejść do niej można jedną z dziesięciu zachowanych bram. Potężne mury obronne o wysokości dochodzącej do 20 metrów, grubości do 13 metrów i długie prawie na 4 kilometry, wraz z rowem fortecznym (ok. 2,5 km długości) robią niebywałe wrażenie. Fortyfikacje są dziełem joannitów, którzy po podbiciu wyspy w 1309 r. naprawili stare umocnienia bizantyjskie. Nadwyrężone mury nie dawały jednak należytej ochrony przed powtarzającymi się najazdami Turków, a silne trzęsienie ziemi w końcu XV w. dodatkowo spowodowało zniszczenie umocnień. Joannici zdecydowali się więc na wyburzenie starych budowli i urządzeń fortyfikacyjnych. Ich miejsce zajęły nowe, zbudowane przez budownicznych z Włoch i Francji. Tak powstał wyjątkowy system umocnień, złożony z murów obronnych, bram, baszt, wież, twierdz, bastionów obronnych, bronionych przez okreśłone grupy rycerskie zakonu. Wspaniałe średniowieczne fortyfikacje podziwiać do dziś można spacerując wzdłuż nich lub po ich koronie.
Centralnym punktem Starego Miasta i miejscem wyjściowym do wycieczek po starówce jest plac Hipokratesa. W jego centrum stoi średniowieczny budynek Castellanii (XVI w.), pełniący obecnie rolę sądu i centrum handlowego. Mieści się w nim biblioteka miejska, archiwum i muzeum sztuki ludowej.
Z placówek muzealnych warto odwiedzić urządzone w byłym szpitalu joannitów Muzeum Archeologiczne. Do XV?wiecznej budowli wstąpić można środkową bramą. Na wielkim dziedzińcu, otoczonym arkadowymi korytarzami, widoczna jest kamienna rzeźba z czasów hellenistycznych, przedstawiająca lwa z głową byka między łapami. Całe jedno skrzydło budynku to sala szpitalna o imponującej długości 50 metrów, w której opiekowano się chorymi. Spośród mnóstwa ciekawych eksponatów do najcenniejszych zalicza się marmurową rzeźbę klęczącej Afrodyty (z początku I p.n.e.), hellenistyczną nagrobną rzeźbę dwóch kobiet o imieniu Krito i Timarista (przypuszczalnie matka z córką), wielki marmurowy posąg Afrodyty Thalassia, wyłowiony z morza koło Rodos (IV p.n.e.), głowę Heliosa i marmurową rzeźbę Zeusa. W jednym z pomieszczeń muzeum (pitharii), wystawiane są wysokie i bogato dekorowane amfory służące w latach 625?525 p.n.e. do pochówku zmarłych w pozycji stojącej. Obok Muzeum Archeologicznego znajduje się Muzeum Bizantyjskie, placówka urządzona w 1988 r. w byłej średniowiecznej katedrze joannitów (Panagia tou Kastrou).
Niezwykle ciekawym zakątkiem Starego Miasta jest średniowieczna uliczka Rycerska (Odós Ippoton) przy której urządzone były dawne zajazdy ? kwatery niektórych rycerskich grup ("języków") joannitów, m.in. Francuzów, Włochów, Hiszpanów ? osobno Kastylijczyków i Aragończyków i rycerzy z Prowansji. W robiących wrażenie kamiennych budowlach oznaczonych herbami, rycerze spotykali się na wspólnych naradach i podejmowali gości. Unikatowa na skalę światową ulica o długości ok. 200 metrów i szerokości 6 metrów, wyłożona jest podłużnymi, ułożonymi pionowo kamieniami. Dawną świetność uliczce zbudowanej na antycznych resztkach przywrócili w latach 1937?1939 Włosi.
Uliczka Rycerska prowadzi do pałacu Wielkiego Mistrza, zbudowanego przez joannitów w XIV w., po silnym trzęsieniu ziemi (1481 r.). Zastąpił wówczas istniejące wcześniej fortyfikacje bizantyjskie. W okresie panowania tureckiego pałac joannitów pełnił rolę więzienia. W pobliskim kościele św. Jana urządzona była prochownia, w której w 1857 roku doszło do wybuchu prochu. Skutkiem tego zginęło 800 osób a pałac uległ zniszczeniu. Jego odbudową na początku XX w. zajęli się Włosi z zamiarem urządzenia w nim letniej rezydencji króla Wiktora Emanuela. Przy okazji odnowy sporo jednak zmienili z pierwotnego kształtu budowli. Ani włoski król, ani późniejszy przywódca włoskich faszystów nigdy w pałacu nie przebywali.
Brama wejściowa, prowadząca na dziedziniec pałacu jest oryginalną gotycką budowlą pamiętającą czasy joannitów. Na jednym z boków wewnętrznego dziedzińca umieszczone są marmurowe posągi dostojników rzymskich z I i II wieku pochodzące z rzymskiego teatru z wyspy Kos. W kilkunastu salach podziwiać można znaleziska pochodzące z czasów od prehistorii do rzymskich. Część ekspozyji poświęcona jest joannitom. Wystawione są również zbiory sztuki sakralnej oraz kopie znanych dzieł, m.in. posągu św. Mikołaja florenckiego rzeźbiarza Dantella (1386?1466), grupy Laokoona. Podłogi komnat pałacowych pokryte są pięknymi mozaikami pochodzącymi z casów hellenistycznych, rzymskich i bizantyjskich. Wspaniałe mozaiki przywiezione zostały do pałacu przez Włochów z wykopalisk na okolicznych wyspach, zwłaszcza z wyspy Kos.
Widocznymi śladami czterowiekowego panowania osmańskiego są liczne meczety z najbardziej znanym, różowym meczetem Sulejmana II Wspaniałego, wzniesionym zaraz po zdobyciu miasta przez Turków (1522 r.). Ze względu na błędy budowlane i architektoniczne był wyburzony i odbudowany na początku XIX w. (1808). Położony na końcu głównej handlowej ulici Starego Miasta jest dziś zabytkiem i nie służy potrzebam religijnym. Naprzeciw meczetu Sulejmana urządzona została w 1793 r. Biblioteka Osmańska, posiadająca w zbiorach mnóstwo cennych rękopisów perskich, arabskich i tureckich, między innymi wczesnośredniowieczne iluminowane egzemplarze Koranu z XV i XVI w. oraz kronikę miasta Rodos. Blisko meczetu (obok kościoła św. Jana) działała medresa, czyli teologiczna szkoła muzułmańska. Widoczna jest też zabytkowa Wieża Zegarowa zbudowana po trzęsieniu ziemi w 1851 r.
W tej samej dzielnicy tureckiej zobaczyć można przy placu Arionos budynek hammamu ? tradycyjnej łaźni tureckiej. Zbudowany w XVIII w., mieści łaźnię miejską. Obok niej wznosi się meczet sułtana Mustafy i Hamzy beja a trochę dalej Redżepa Paszy z 1588 r. Z placu Hipokratesa (Ippokratou), głównego rynku starówki położonego obok Bramy Morskiej (Portowej), dotrzeć można średniowiecznymi uliczkami do meczetu Ibrahima Paszy, najstarszego na Rodos, wybudowanego w 1531 r.
Poza obrębem Starego Miasta, ale blisko portu Mandraki znajduje się stary cmentarz muzułmański z meczetem Murada Reisa, słynnego admirała tureckiego, który poległ przy oblężeniu miasta. Meczet urządzony został w byłym kościele bizantyjskim. Najważniejszym śladem kultury żydowskiej, oprócz pomnika upamiętniającego deportację i zagładę 1604 rodoskich żydów w hitlerowskich obozach koncentracyjnych, jest Synagoga Kahal Kadosh Shalom (Synagoga Świętego Zgromadzenia Pokoju). Synagoga sefardyjska zbudowana została w 1577 roku w średniowiecznej dzielnicy żydowskiej. Jesienią 1943 roku, w okresie deportacji Żydów, którzy wcześniej nie emigrowali i pozostali na wyspie, została zniszczona przez hitlerowców. Została odbudowana i urządzono w jej części Muzeum Żydów na Rodos. Służy też potrzebam religijnym miejscowej gminy żydowskiej.
Port morski na Rodos to kilka przystani, w których cumują jachty, statki i promy wycieczkowe, łodzie rybackie, statki handlowe. Najstarszą przystanią jest, położony na północ od Starego Miasta, port Mandraki, przeznaczony dla jachtów i mniejszych statków. Stacjonowała w nim flotylla joannitów. W czasach starożytnych, u wejścia do portu stał słynny Kolos Rodyjski, gigantyczny posąg przedstawiający Heliosa, greckiego boga słońca. Olbrzymia statua uważana była za jeden z siedmiu cudów świata starożytnego. Wzniesiona w latach 294?282 p.n.e. przez Charesa z rodyjskiego Lindos, miała wysokość ok. 30 metrów i stała na 10?metrowym piedestale. Figura wykonana była z żelaznego szkieletu wypełnionego gliną, obłożoną elementami z brązu. Oczy miała wysadzane kamieniami szlachetnymi. Kolos ważył od 30 do 70 ton i rozpadł się w wyniku trzęsienia ziemi w 227/226 p.n.e. i spadł do morza. Jego kawałki spoczywały w wodzie aż do VII w. gdy panujący na wyspie Arabowie sprzedali je jako złom kupcowi z Emessy (Hims ? Homs, Syria). Obecnie, w miejscu gdzie kolos podobno strzegł wejścia do portu, stoją dwie kolumny z niewielkimi rzeźbami jelenia i łani na szczycie, znakami herbowymi miasta i wyspy.


* * *

Z twierdzą św. Mikołaja broniącą dostępu do portu Rodos od strony morza i flotylli joannitów, związana jest historia jej bohaterskiej obrony przed Turkami. Twierdza pełniła rolę samodzielnej, wysuniętej placówki obronnej portu i z powodzeniem odpierała ataki. Podczas jednego z kolejnych najazdów na wyspę, w nocy z 18 na 19 czerwca 1480 r. pod wieżę podpłynęły tureckie galery ze zbudowanymi na pokładzie wysokimi wieżami oblężniczymi. Pozorowany atak turecki był podstępem, mającym na celu odwrócenie uwagi obrońców od rzeczywistych zamiarów i ruchów. Turcy bowiem holowali za okrętami olbrzymi drewniany pomost wykonany ze złączonych burtami dwustu łodzi, który miał umożliwić pokonanie zatoki i podejście pod wieżę zgromadzonych na lądzie oddziałów. Powodzenie planu zależało od zaskoczenia i nocnych ciemności, zapewniających, że manewr nie zostanie zauważony przez obrońców. Prawie się udało. Pomost dotarł pod wieżę krótko przed świtem. Nieprzyjaciel rozpoczął masywny szturm na twierdzę. Obrońcy jednak mimo zaskoczenia bronili się zawzięcie i bohatersko przed przeważającym liczebnie napastnikiem. Wytrzymali do świtu. Nad ranem otworzyć ogień mogła artyleria zakonna. Działa powstrzymały natarcie wroga. Joannici przeprowadzili kontratak, w którym wykorzystali do likwidacji pomostu brandery, czyli płonące łodzie, wypełnione smołą i innymi materiałami łatwopalnymi.
W ten sposób udaremnili kolejny najazd Turków, którzy po prawie trzymiesięcznym obleganiu miasta opuścili pole walki. Niestety 40 lat później rycerze zakonni zostali pokonani i twierdza joannitów zdobyta (1522).


* * *

Wzdłuż basenu portowego wiedzie promenada przy której znajduje się cerkiew Zwiastowania NMP, kościół św. Józefa Ewangelisty z dzwonnicą, pałac biskupi i dom gubernatora w stylu art deco z czasów włoskich. Naprzeciwko twierdzy joannickiej stoją budynki prefektury i klubu jachtowego. Wejścia do przystani rybackiej i handlowej strzeże wieża Philiberta de Naillac (1396?1421), jednego z wielkich mistrzów zakonu joannitów oraz wieża Młyńska (Anielska). Na północnym cyplu wyspy znajduje się Instytut Hydrobiologiczny, najważniejszy morski instytut naukowy w Grecji. Akwarium urządzone jest w grocie, w której przez szklane okienka podziwiać można mieszkańców morza. Z portu udać się można na wycieczkę statkiem do Faliraki, Lindos i na okoliczne wyspy. Rodos posiada także połączenie morskie z Atenami, Kretą i tureckim kurortem Marmaris.
Turyści skorzystać mogą również z portu lotniczego Diagoras. Nazwa lotniska pochodzi od imienia starożytnego pięściarza Diagorasa z Rodos, zwycięzcy olimpijskiego z 464 r. p.n.e.



Baszta twierdzy św. Pawła



Meczet Sulejmana II Wspaniałego



Port Mandraki - wiatrak i wieża św. Mikołaja