Rocznica tragedii

Od lat czynione są starania, by we właściwy sposób uczcić pamięć o świecie, którego już nie ma. Pojawiają się coraz to nowe pomysły, niektóre z nich są odrzucane, inne jeszcze znajdują się w fazie obróbki.
Opoczno usiane jest macewami, żydowskimi tablicami nagrobnymi. Sami Niemcy nakazywali rozbiórkę kirkutów. Po wyzwoleniu potrzebny był materiał budwlany, więc wykorzystywano je jako płyty chodnikowe, jako podpórki pod kopce ziemi. Prowadzona od kilku lat akcja pozwoliła wiele z nich ocalić, i są obecnie złożone w Muzeum Regionalnym. Wiele jednak jeszcze czeka na ?ponowne odkrycie?. Kiedy wreszcie pojawił się, dzięki uprzejmości Pawła Budzińskiego, który wypożyczył go naszej redakcji, a my przkazaliśmy na przechowanie do Muzeum, pierwszy egzemplarz monografii Żydów opoczyńskich, pojawiła się idea przetłumaczenia i wydania tej pozycji po polsku. Staraniem Tomasza Łuczkowskiego miasto otrzymało od jednego ze współautorów, Aarona Carmi, prawa do wydania książi, ale pojawił się problem z przetłumaczeniem 400 stron z hebrajskiego na polski. Teraz tłumaczona jest przez dwie, zapalone do pomysłu, osoby pochodzenia żydowskiego, ale wydanie jej na nadchodzącą okrągłą rocznicę jest, ze względów czasowych, niemożliwe.
Kilka lat temu publikowaliśmy na łamach TOP, przygotowaną przez Waldemara Oszczędę ?Krótką historię osadnictwa żydowskiego w Opocznie?. Wraz z nią pojawił się, opracowany również przez W. Oszczędę, scenariusz ścieżki pamięci. Jednak, ze względu na konieczność weryfikacji niektórych zawartych w nim treści a także ze względu na nidawdno zakończony proces rewitalizacji części miasta, stanowiącej dzielnicę żydowską, odwlekło się również zrealizowanie tej bardzo ciekawej formy upamiętnienia opoczyńskich Żydów. Jeszcze w stycznie br. Waledmar Oszczęda nadesłał do Urzędu Miejskiego pismo, w którym proponuje by w 70. rocznicę pierwszego transpotu Żydów, odsłonić w Opocznie, na placu Kilińskiego, miejscu zbiórki przed wywiezieniem, tablice pamiątkową.

Szanowny Panie Burmistrzu,
w związku z przypadającą w bieżącym roku siedemdziesiątą rocznicą likwidacji żydowskiego getta w Opocznie i wyprowadzeniem jego mieszkańców do hitlerowskiego obozu zagłady w Treblince, pozwalam sobie zwrócić się do Pana z propozycją zachowania pamięci o tym tragicznym wydarzeniu.
Proponuję odsłonięcie na miejscu zbiórki i wyprowadzenia mieszkańców opoczyńskiego getta, czyli na byłym placu Kilińskiego (przy obecnym rondzie im. ks. Jana Wojtana), pamiątkowej tablicy o krótkiej treści, np.
Z tego miejsca 27 października 1942 r. wyprowadzono mieszkańców żydowskiego getta do hitlerowskiego obozu zagłady w Treblince lub Pamięci mieszkańców żydowskiego getta wyprowadzonych z tego miejsca do hitlerowskiego obozu zagłady albo o podobnej treści, która właściwie określałaby miejsce i powód umieszczenia tablicy. Treść miałaby uwzględnić fakt, że wyprowadzeni byli nie tylko żydowscy mieszkańcy miasta, ale też Żydzi z okolicy, czasowo skoncentrowani w miejscowym getcie.
Zdaję sobie sprawę z kłopotów, z którymi się Pan zetknął i musiał rozwiązać w ostatnim czasie w związku z różnymi dyskusyjnymi i kontrowersyjnymi tablicami. Mimo wszystko uważam, że proponowana przeze mnie stała forma pamięci jest stsosunkowo najprostszym, najtańszym i najbezpieczniejszym rozwiązaniem. Właściwa z historycznego i moralnego punktu widzenia. Tablicę proponuję umieścić na zwykłym głazie narzutowym lub płycie z piaskowca. Na lokalizację proponuję trawnik części skweru przy figurce św. Rozalki, najlepiej przy samym rondzie. Stąd bowiem, jak świadczą zachowane w muzeum fotografie, kolumna wyruszyła na dworzec kolejowy.
Oczywiście upamiętnić mieszkańców getta można by było na terene byłego getta lub na stacji kolejowej. Jednak w systuacji, gdy niektóre nieruchomości nie są własnością samorządu i ze względów bezpieczeństwa (wandalizm), lepiej wybrać dogodniejsze i bardziej odpowiednie miejsce. Również z szacunku do ofiar.
W Opocznie istnieje też co prawda od pół wieku pomnik upamiętniający martyrologię żydowską (al. Sportowa ? ul. S. Kowalskiego), ale to trochę inna sprawa.
Mam nadzieję na zrozumienie i przychylne przyjęcie mojej propozycji.
Wiem, że podjęcie decyzji i następnie realizacja propozycji wymaga również konsultacji i uzyskania zgody właściwych urzędów i instytucji. Jest to jednak możliwe. Jest też dostatek czasu, aby podjąć właściwe działania. Uważam, że warto tak uczynić.
Z wyrazami głębokiego szacunku
Waldemar Oszczęda

Co wyjdzie z tej propozycji ? zobaczymy. A czas biegnie i nawet się nie obejrzymy, jak zaczną opadać liście z drzew i nastanie październik. Zostały tylko trzy miesiące.