O sprawowaniu się przy stole

W święta wielkanocne dłużej niż zwykle spędzamy czas przy biesiadnym stole. Warto więc przypomnieć, co przed półtora wiekiem radził ucztującym Ignacy Piotr Legatowicz (1796?1867), magister filozofii, etatowy doradca szkół, w poradniku "Dawna przodków naszych obyczajność ? to jest ustawy obyczajności, przyzwoitości, przystojności i grzeczności", wydanym w drukarni Józefa Zawadzkiego w Wilnie w 1859 roku:
* Będąc zaproszonym na obiad, czy też na ucztą, nie daj długo na siebie czekać i przybądź na porę naznaczoną.
* Gdy się da znak siadania do stołu, nie rzucaj się pierwszy i nie ciśnij się do miejsc pierwszych, ale czekaj, nim starsi i godniejsi zasiądą albo aż ci miejsce ukażą.
* Siadając do stołu nie rób łoskotu swem krzesłem; siadaj ani zbyt blizko, ani zbyt daleko od talerza, nie bokiem, ale prosto do stołu: ręce w części, to jest za dłoń trzymaj spokojnie na stole.
* Strzeż się, abyś siedzących obok łokciami nie potrącał i trzymaj łokcie przy sobie, a nigdy, na stole.
* Zupy nie miej zwyczaju z łyżki siorbać; ani dmuchaj w łyżkę dla jej ostudzenia.
* Kości nie ogryzaj i szpiku z nich, jeśli sam nie wypadnie nie wysysaj.
* Mięsa ze swego talerza nazad do półmiska lub wazy nie odkładaj i zaczętej przez się potrawy drugim nie podawaj.
* Mięsa i zgoła nic z gęby nie wyrzucaj na talerz lub uczyń to tak, aby tego nikt nie postrzegł.
* Sosu chlebem nie wybieraj: bo co się godzi sam na sam, to się nie godzi w towarzystwie w gościnie.
* Gdy ci podadzą na półmisku potrawę, nie wybieraj zeń lepszych i większych kawałków; ale bierz te, które są bliżej ciebie i na wzięte przez drugich lepsze kawałki z pożądliwością nie poglądaj.
* Jedząc nie ćmakaj; ale jedz cicho.
* Jedząc nie gadaj: bo mowa twoja będzie nie wyraźna; i rozmową twoją tudzież zadawanemi pytaniami jedzącym nie dokuczaj.
* Jedz ostrożnie, abyś albo zupą, albo sosem bliższych, czy dalszych sąsiadów nie opryskał i nie zwalał.
* Jedz ochędóżnie, abyś sobie gęby, brody i piersi tłustością nie zamazał albo sukni nie poplamił.
* Popierzchnąwszy się śpiesznie serwetą się zasłoń, abyś parskając w koło siedzących nie pokropił.
* Do gęby wielkich kawałków nie napychaj, któreby ci guzy w twarzy formowały.
* Łyżkę, nóż i widelec, jeśli będą bardzo zatłuszczone, zostaw na talerzu, a służący podadzą ci w zamian czyste.
* Nie baw się łyżką, nożem i widelcem, ale je miej po prawej ręce.
* Skrobiąc łyżką po talerzu i krając nożem nie czyń nieznośnego brzęku.
* Palców umoczonych w potrawę nie oblizuj, ale je obetrzyj z razu o chleb, a potem o serwetę.
* Jeśli w potrawie postrzeżesz włos, węgiel lub jakiś owad albo cóś nie czystego, tedy to ostrożnie i niepostrzeżenie dobądź lub na stronę odsuń, iżbyś przez to obrzydliwości i wstrętu do jadła w drugich nie sprawił.
* Jeśli ci dadzą półmisek z potrawą, tedy weź zeń tyle, ile miarkując okiem zjeść możesz, abyś próżno nie nabierał i na talerzu nie zostawiał.
* Chociażbyś potrawę jakąś i bardzo lubił, jednakże bierz jej tak w miarę, aby się jej wszystkim dostało.
* Jeślibyś postrzegł, że na półmisku potrawy jest bardzo nie wiele, a po tobie siedział któś jeden lub więcej osób tedy tej potrawy przez grzeczność nie bierz i zostaw ją dla tych, co po tobie siedzą.
* Nie bierz soli palcami, ale umyślnie na to położoną łyżeczką albo końcem noża.
* Nie rzucaj pod stół na podłogę ani kości, ani ości z ryb itp., ale je składaj w jedno miejsce na stronie talerza.
* Nie rzucaj także na podłogę obrzynek z owoców rozmaitych, pestek i środków od jabłek i gruszek, jako też łuski od orzechów oraz ziarnek od kawona.
* Jeśli kto cię prosi o podanie chleba, ciasta albo owoców, tedy nie podawaj ich ręką, ale położywszy na talerzu.
* Łyżką i widelcem, któremi jesz nie bierz z półmiska, chybaby drugich na półmisku nie było.
* Nie jedz zbyt prędko, ani zbyt powoli.
* Nie oblizuj łyżki, widelca i noża, ani serwetą ich nie obcieraj.
* Jeśliby ci uwięzła kostka lub ość w zębach, zasłoń się lewą ręką, prawą zaś zręcznie wydobądź, iżby tego insi nie widzieli. Szklanek i kieliszków nie nalewaj zbyt pełno i strzeż się, ażebyś napojów na obrus nie rozlał.
* Ludzie młodzi, a mianowicie kobiety mają się wystrzegać wina i w ogólności mocnych napojów.
* Jeśliby pili twoje zdrowie, tedy powstawszy grzecznym ukłonem podziękuj za cześć i życzliwość.
* Jedząc ukrywaj zwierzęcy apetyt i zgłodniałość, aby nie zdawało się patrzącym, że cały tydzień nie jadłeś.
* Nie opowiadaj szeroce, jakie potrawy lubisz, a jakich nie lubisz: bo wątpię, żeby ta rozmowa miała kogoś zajmować.
* Nie opowiadaj przy jedzeniu o czemsiś, co mogłoby sprawić niesmak i wstręt do jadła w słuchających.
* Nie objadaj się, żebyś miał chorować i nie upijaj się aż do stracenia rozumu.
* Czując się, żeś za nadto wziął trunku, najroztropniej postąpisz, jeżeli milczkiem wcześnie wyniesiesz się z towarzystwa.
* Nie wstawaj od stołu dla jakichkolwiekbądź potrzeb, ale należy je przewidzieć wcześniej i zaspokoić.
* Jeżeli czujesz się niezdrowym, tedy nie siadaj do ogólnego stołu z innymi.
* Po jedzeniu wstawszy spokojnie od stołu grzecznym ukłonem gospodarzom za jadło podziękuj.
* Nie wciskaj się nieproszony na obiady, uczty, wieczory i bale, abyś się nie nakarmi! wstydem, gdy cię któś wyprosi z towarzystwa, albo gdy tę twoję zuchwałość wyrzuci ci na oczy.
Wyszperał: erg