Kiedy piorun trzaśnie...!

Zanim wyjaśniono istotę tego zakłócenia równowagi atmosferycznej, ogień pochodzący z nieba traktowano jako przejaw reakcji Boga Niebios ? znak kary, jak i łaski bożej. W panteonie mitycznych bogów niezależnie od cywilizacji najważniejszym był właśnie ten, który władał piorunami ? Zeus, najwyższy bóg grecki, wywodzący się od indoeuropejskiego boga nieba i wszelkich zjawisk atmosferycznych o imieniu Diausz Pitar. Jego odpowiednikiem w starożytnym Rzymie był Jowisz, staroitalski bóg jasnego nieba, pogody, błyskawic, piorunów i wszelkich zjawisk przyrody. Tworzący w Bizancjum historyk grecki Prokop z Cezarei, autor najstarszej wiadomości o religii Słowian, pisał iż w jego czasach Słowianie uznawali jednego tylko boga, twórcę błyskawicy, pana całego świata (ks. III, 14). Bogiem tym był Perun, ogólnosłowiańskie, a zwłaszcza ruskie bóstwo grzmotów i piorunów, za czasów Włodzimierza Wielkiego, księcia kijowskiego w latach 980?1015, naczelne bóstwo państwowe. To właśnie imię Perun dało początek, zachowanemu jedynie w polszczyźnie, wyrazowi pospolitemu "piorun" na oznaczenie zjawiska atmosferycznego. W języku łotewskim i litewskim ten sam wyraz określa i bóstwo, i grom.
Uderzenie pioruna w wierzeniach ludów słowiańskich i bałtyjskich uświęcało dotknięty nim przedmiot ? drzewo, wzgórze, skałę i człowieka. Kikut uderzonego i spalonego przez piorun drzewa uważano za święte miejsce, do którego nie mają dostępu złe duchy i demony. Drzewom i wzgórzom, gdzie następowały wyładowania atmosferyczne, przypisywano moc leczniczą, otaczano je płotem lub rowem. Wierzono także, że piorun wypala zło w miejscu, na które spadnie. W północnej Polsce panowało przekonanie, że dusza człowieka zabitego przez piorun, a więc ręką bożą, idzie prosto do nieba. Grom, zwłaszcza z jasnego nieba, traktowano jako wyraz gniewu bożego na zatwardziałych grzeszników i świętokradców. Błyskawice miały być iskrami lecącymi z palców boga. Na ich widok należało przeżegnać się, zmówić modlitwę i prosić boga o przebaczenie. Jeszcze na początku ubiegłego wieku w wielu okolicach na wsi polskiej pioruny traktowano jako święte zjawiska, więc pożaru powstałego od pioruna nie gaszono i nie pozwalano gasić, by nie obrazić pana Boga i jego znaków. W innych regionach z tego samego powodu lano w płomienie mleko zamiast wody.
Swetoniusz ? biograf cesarzy rzymskich ? pisał, że Oktawian August chorobliwie bał się piorunów i dla ochrony przed nimi zawsze woził ze sobą skórkę cielęcia morskiego, natomiast Tyberiusz słysząc nadciągającą burzę zakładał na głowę wieniec laurowy przekonany, że pioruny unikają liści drzewa laurowego. Karol Wielki specjalnym edyktem nakazał wszystkim poddanym zasadzić na dachach swoich domów rojnik murowy zwany wówczas brodą Jowisza, uważano bowiem, że ta roślina chroni przed piorunami, febrą i złymi duchami.
W magiczną moc roślin wierzono również na naszych ziemiach. W celu osłony pól przed burzą z piorunami zatykano w skiby i graniczne miedze gałązki brzozowe wzięte z ołtarza w Boże Ciało. Przed piorunami miały bronić także tzw. strzałki piorunowe. Nazwą tą określano fulguryty ? rozgałęzione korzeniowato pręty kwarcowe powstałe z piasku stopionego pod uderzeniem pioruna, a także znalezione prehistoryczne groty i siekierki. Pioruny miała odwracać też łopata od chleba ustawiona przed domem w stronę nadciągającej burzy.
Podczas gwałtownej burzy wystawiano w oknach święte obrazy, palono gromnice, kadzono w kierunku chmur ziołami święconymi, rozrzucano wokół domu wianki z rozchodnika poświęconego w Boże Ciało oraz rozsypywano sól święconą w dzień św. Agaty (2 lutego). Sól św. Agaty od ognia chroni chaty ? powiadało przysłowie. Za patronkę chroniącą przed burzą uważana jest także św. Barbara, zaliczana do grona Czternastu Wspomożycieli, świętych pomagających w określonej sytuacji.
Najlepszym jednak urządzeniem chroniącym budowlę przed bezpośrednim uderzeniem pioruna okazał się liczący już ponad 250 lat wynalazek Beniamina Franklina ? jednego z twórców niepodległości USA. Wydarł niebu piorun, a berła tyranom ? taki napis po łacinie widnieje na jego popiersiu w Paryżu.