Jak wykryć kłamstwo?

Złośliwi mówią, że najłatwiej jest wykryć kłamstwo u polityków: Po czym poznać, że polityk kłamie? Po tym, że porusza ustami. Żart może się podobać lub nie, ale zupełnie nie oddaje naszej zdolności wykrywania kłamstwa. Gdybyśmy pokazali ludziom film, na którym polityk rzeczywiście raz kłamie a raz mówi prawdę, szanse na to, że przeciętna osoba to odkryje wynoszą mniej więcej 50%. Takie same rezultaty dałoby odgadywanie jego prawdomówności na podstawie rzutu monetą. Wcale nie oznacza to jednak, że jesteśmy tacy słabi w wykrywaniu kłamców!

Wierzę własnym uszom
Gdybyśmy poprosili ludzi, aby te same filmy z politykami oglądali z zamkniętymi oczami, czyli tylko słuchali tego, co polityk mówi, ale nie patrzyli na to jak gestykuluje, jaką przybiera postawę ciała itp., to wykrywalność wzrasta do 75%! A to jest już całkiem nieźle.
Wygląda na to, że aby wykryć kłamcę lepiej wierzyć własnym uszom niż oczom! Tak jest dlatego, że na całym świecie (Pakistan, USA, Niemcy, Argentyna, Uganda itp.) rozpowszechnione są te same, błędne przekonania na temat tego, jak zachowuje się kłamca. Większość ludzi uważa, że typowy kłamca odwraca wzrok podczas kłamania ("Przeważnie patrzy w lewo"), skubie ubranie albo kręci się nerwowo.
Tymczasem kłamcy wcale nie zachowują się w ten sposób częściej niż inni ludzie. Ruchy rąk, oczu i mimikę jest łatwo kontrolować i kłamczuszki chętnie to wykorzystują, udając osoby prawdomówne. Dlatego obserwacja zachowania kłamcy prowadzi do zbyt wielu pomyłek.

Na czym się skupić?
Psycholodzy przeprowadzili po prostu tysiące badań, aby wykryć rzetelne oznaki kłamstwa. Jednym z nich jest dobór słów w wypowiedzi. Kłamiąc wyrażamy się tak, jakbyśmy dystansowali się od tego co mówimy, na przykład częściej używamy wyrażeń bezosobowych. Kłamstwo.: Byłem w kinie. Ten film mógł się każdemu spodobać, było w nim wiele wzruszających scen? Prawda: Byłem w kinie, film bardzo mi się podobał, zwłaszcza sceny, które mnie wzruszały, na przykład w jednej z nich? Dobrym wskaźnikiem prawdomówności jest więc częste używanie słów osobistych (np. lubię, chcę, podoba mi się, nie cierpię). Mówiąc prawdę jesteśmy też przeważnie o wiele bardziej wylewni, a kłamiąc bardziej lapidarni. Kłamcy starają się mówić jak najmniej, aby kontrolować wszystkie informacje, które podali.
Kłamcy próbują zdystansować się od swoich kłamstw ponieważ to pomaga w redukowaniu poczucia winy. Takiego zabiegu można też dokonać, używając w wypowiedzi trybu biernego: Czy przelałeś mi pieniądze, tak jak się umawialiśmy? Oczywiście pieniądze zostały przelane na czas.

Kłamstwa dobrych małżeństw
Na koniec ciekawostka: czy łatwiej wykryjemy kłamstwo ludzi, których dobrze znamy? Badania przeprowadzano na długoletnich małżeństwach. Proszono jednego małżonka, aby kłamał lub mówił prawdę na jakiś temat (np. który z przedstawionych obrazków najbardziej mu się spodobał). Drugi miał ocenić, czy pierwszy kłamie. Okazało się, że dajemy się nabierać małżonkom w takim samym stopniu jak obcym ludziom. Odgadujemy ich intencje tylko w połowie sytuacji, a to znaczy, że strzelamy "na ślepo" i po prostu nie umiemy powiedzieć kiedy ktoś bliski nas okłamuje.
Złośliwi twierdzą nawet, że właśnie owa naiwność w przyjmowaniu tego, co mówi małżonek jako prawdy jest powodem, dla którego małżeństwo przetrwało tyle lat. Z dwojga złego lepiej jest być bowiem zbyt łatwowiernym niż zbyt podejrzliwym.