Ilu znasz geniuszy?

W jednym z kryminalnych odcinków serialu "Columbo", tytułowy porucznik przeprowadza śledztwo wśród członków organizacji, zrzeszającej najinteligentniejszych ludzi w USA. Po przesłuchaniach jego pomocnik mówi do porucznika: To są ludzie o najwyższym IQ w całych Stanach Zjednoczonych! To interesujące ? odpowiedział Columbo ? Cały dzień rozmawiam z najinteligentniejszymi ludźmi, a nic nie zauważyłem?
Interesujące jest i to, że choć sam Columbo był geniuszem, to większość ludzi miała go za głupka. W tej filmowej fikcji jest trochę prawdy: najczęściej genialnego intelektu wcale nie widać na pierwszy rzut oka?

Ilu jest geniuszy?
"Geniusz" to osoba niezwykle utalentowana w jakiejś dziedzinie. W psychologii nazywa się geniuszami ludzi, którzy posiadają bardzo wysoki iloraz inteligencji. Inteligencja rozkłada się wśród ludzi według tego samego wzoru co ciężar ciała ? niektórzy są bardzo grubi, inni są bardzo chudzi, ale większość jest przeciętna, a im bardziej ktoś odbiega od normy, tym rzadziej napotyka się taką osobę.
Psycholodzy wiedzą, jak wyliczyć przeciętny iloraz inteligencji (umownie przyjmuje się, że wynosi on 100 punktów) oraz ile osób będzie mieć inteligencję o określonej wartości. Na przykład wiemy, że intelekt powyżej 150 pkt ma mniej niż jedna osoba na tysiąc. To znaczy, że jeśli znamy osobiście tysiąc osób, to najprawdopodobniej jest wśród nich przynajmniej jeden geniusz.
Nie zauważymy tego jednak i to nie tylko z powodu naszej nieuważności, ale także dlatego, że trudno jest odkryć "gołym okiem" czyjeś wybitne uzdolnienia. Zachowanie osób genialnych jest bowiem najczęściej całkiem zwyczajne, a bywa też bardzo mało inteligentne! W dodatku wielu utalentowanych ludzi nic nie robi ze swoimi uzdolnieniami, więc nie ujawniają się one w żadnych osiągnięciach.

Przypadek Dibsa
Gdy Dibs był mały, większość czasu spędził w przedszkolu, stojąc bez ruchu z rękoma zwisającymi bezwładnie wzdłuż tułowia i gapił się bezmyślnie przed siebie, nawet jeśli metr przed nim była ściana. Gdy ktoś się do niego zbliżał, zaczynał młócić ramionami, próbując go ugryźć lub podrapać. Podczas nauki potrafił spędzić całą lekcję zwinięty w kłębek pod ławką. Nigdy nie odpowiadał na pytania i nie patrzył na osoby, które coś do niego mówią. Było sporo skarg na jego agresywne i destruktywne zachowania. U chłopca podejrzewano autyzm, schizofrenię dziecięcą, opóźnienie w rozwoju i upośledzenie. Skierowany został na terapię. W jej trakcie wykonano chłopcu testy inteligencji. Okazało się, że naprawdę jest nienormalny ? nie chorował jednak na żadną z chorób, którą u niego podejrzewano. Miał intelekt geniusza.

Dziwaczny intelekt
Obecnie psycholodzy przyjmują, że umysł człowieka ma budowę "modułową" ? tak jakby składał się z wielu względnie niezależnie działających części. Najczęściej jest tak, że każda z nich funkcjonuje dobrze i wtedy człowiek zachowuje się normalnie. Bywa jednak, że któraś jest wyjątkowo sprawna, choć cała reszta przeciętna, a nawet słabsza niż przeciętna. Wtedy okazuje się że wybitne zdolności skrywają się u osoby, która niczym szczególnym się nie wyróżnia.
Dlaczego Dibs funkcjonował tak bardzo poniżej swoich możliwości? Było to związane z zaburzonymi relacjami z rodzicami. Nie potrafili oni zajmować się chłopcem, nie okazywali mu czułości ani uwagi, byli nieżyczliwi i skrajnie oziębli.