Diwali - święto świateł

Indie, Ahmedabad. Dekoracje uświetniające obchody świąt Diwali. (Źródło: AFP PHOTO/Sam PA)

Na przełomie października i listopada większość mieszkańców Indii oraz wyznawcy hinduizmu na całym świecie hucznie i radośnie obchodzą Diwali, święto świateł. Nocne niebo jaśnieje wtedy od sztucznych ogni, a w domach zapala się dziesiątki lampek oliwnych. Diwali ma symbolizować zwycięstwo światła nad ciemnościami, dobra nad złem. Nazwa Diwali jest skróconą formą słowa Dipawali, oznaczającego rząd lamp.
Pięciodniowa uroczystość jest największym indyjskim świętem, które obchodzą hindusi, sikhowie, buddyści oraz dżiniści. Jego początki sięgają starożytności, kiedy to Diwali związane było najprawdopodobniej ze żniwami. W zależności od tradycji lokalnej i religijnej wiąże się z nim odrębna mitologia i znaczenie.
W hinduizmie Diwali związane jest z boginią obfitości i bogactwa Lakszmi, ale na przykład w Bengalu z boginią Kali, a w jeszcze innych rejonach na północy Indii łączone jest z powrotem króla Ramy do Ayodhji po 14 latach wygnania.
Dla sikhów Diwali wiąże się z walką o wolność. Jest to dzień uwolnienia szóstego Guru Hargobinda Singha oraz 52 innych książąt przetrzymywanych w twierdzy Gwalioru przez mogolskiego władcę. Tego dnia Złota Świątynia w Amritsarze ? najważniejszy obiekt kultu, w której przechowywany jest oryginał świętej księgi sikhów ? rozjaśniała tysiącem lampek, aby przywitać oswobodzonych. Od tamtej pory tradycja jest kontynuowana.
Dla dżinistów jest to święto wyjątkowe, upamiętniające osiągnięcie oświecenia przez Mahawirę Wardhamanę, założyciela religii. Dżiniści świętują tylko trzy dni. Dla buddystów tradycji Newar dni Diwali to okazja do śpiewania mantr, pamiętając o dobrym władcy Asioce (wielkim propagatorze buddyzmu), który w tym okresie przyjął buddyzm.
Rytuały celebrowane podczas Diwali zależą od regionu i tradycji. Zazwyczaj dekoruje się domy kolorowymi lampionami i migoczącymi światełkami. Najwięcej świateł palą kupcy, dla których jest to najważniejsze ze wszystkich świąt. Wysyłają przyjaciołom i najlepszym klientom pudełka ze słodyczami i owocami, a posążek bogini Lakszmi otaczają wieńcem żarówek i kładą przed nim nowe księgi handlowe, by zapewnić sobie przychylność w interesach. Jest to bowiem czas kupowania nowych ubrań i odwiedzania z upominkami rodziny i znajomych. W czasie Diwali Indie to jeden wielki jarmark. Sklepy są otwarte do późnej nocy (u nas w święta sklepy się zamyka!). Diwali to nie tylko czas wielkich zakupów, ale również czas wzajemnego obdarowywania sie przynajmniej symbolicznymi upominkami. Hinduskie święta, a szczególnie Diwali, słyną z obfitych uczt z nieprzyzwoicie słodkimi deserami. W każdym domu przygotowuje się rasgullas ? serowe kulki w syropie przypominające nasze krówki. Ale święto osiąga punkt kulminacyjny dopiero w ostatnią noc, gdy w każdym mieście odbywa się parada, na której czele kroczy ozdobiony złotem słoń.
Jest to również niezwykle hałaśliwe święto ? petardy są obowiązkowe. Im więcej, tym lepiej, symbolizują przecież radość i szczęście. Hałas jest niezbędny, żeby bogowie usłyszeli o obfitości na ziemi. Innym rytuałem zapewniającym szczęście i powodzenie w nowym roku jest? hazard. W kości grali bóg Śiwa i jego małżonka Parvati (a w innych wersjach Kryszna i jego ukochana Radha). Według tradycji partię kości powinna wygrać kobieta.
Najpiękniejszym zwyczajem świąt są tysiące świateł, którymi rozbłyskają ulice miast. Oświetlanie domów za pomocą świateł ma istotne znaczenie duchowe: stanowi świadomość wewnętrznego światła oraz osiągnięcia zdrowia, bogactwa, wiedzy, spokoju i dostatku. Podczas wszystkich pięciu dni małe ceramiczne lampki napełnione olejem rozstawia się w rzędach na dachach świątyń i domów oraz puszcza się, aby dryfowały z biegiem rzeki. Głównym przesłaniem tego ważnego święta jest zwycięstwo światła nad ciemnością, przede wszystkich w nas samych. Światło umacniać ma w wiernych chęć czynienia dobra, które zbliża do boskości.
Obchody Diwali trwają zazwyczaj 5 dni. Data wyznaczana jest według hinduskiego kalendarza lunarnego. Rok w hinduizmie składa się z 12 miesięcy i obejmuje tylko 354 dni. Co dwa i pół roku, dodaje się dodatkowy trzynasty miesiąc adhikamsa. Każdy miesiąc ma trzydzieści dni i dzieli się na dwie równe części ? jasną połowę (śiukla), w której przybywa Księżyca, i ciemną połowę (kryszna) od pełni do nowiu, w której go ubywa. Diwali zaczyna się trzynastego dnia ciemnej strony miesiąca ashwin i trwa do drugiego dnia jasnej strony miesiąca karttika. Jest to ostatni dzień indyjskiego kalendarza Wikrama. Dlatego na północy Indii Diwali to także Nowy Rok ? inaczej niż na południu, gdzie nawet główny dzień święta w każdym stanie przypada inaczej. Niektóre hinduskie firmy biznesowe rozpoczynają swój rok finansowy pierwszego dnia Diwali, licząc na dobrą koniunkturę w nadchodzącym roku. Początek hinduskiego nowego roku to okazja do złożenia czci Lakszmi, która jest boginią szczęścia, bogactwa i piękna. Rzęsiste oświetlenie odstrasza złe duchy i wskazuje jej drogę do swych czcicieli, aby zamieszkała u nich w nadchodzącym roku.
Według naszego kalendarza jest to październik lub listopad. Zawsze główny dzień święta obchodzony jest, kiedy księżyc znajduje się w nowiu. W tym roku Diwali zaczyna we wtorek, 13 listopada i zakończy w sobotę, 17 listopada, w przyszłym przypada w dniach od 3 do 7 listopada.
Chociaż jest to święto hinduistyczne, obchodzi je prawie cały świat, również muzułmanie i katolicy. Doroczne orędzie do wyznawców hinduizmu z okazji święta Diwali, przygotowane przez Papieską Radę ds. Dialogu Międzyreligijnego, w 2011 roku nosiło hasło: ?Chrześcijanie i hinduiści: wspólnie, by krzewić wolność religijną?.
?Starajmy się więc, aby wspólnie promować wolność religijną jako wspólną odpowiedzialność, prosząc przywódców narodów, aby nigdy nie lekceważyli wymiaru religijnego osoby ludzkiej? ? napisano w watykańskim dokumencie.
Zebrał: erg