Chwalcie łąki umajone...

Kiedy słyszymy słowo "majówka", pierwszym nasuwającym się obecnie skojarzeniem jest "długi weekend". I wydaje to się jak najbardziej uzasadnione, bo wszyscy wyczekujemy kilku wolnych dni, by odpocząć. Jednak, kiedy sięgniemy głębiej do naszej świadomości, może przyjść nam na myśl jeszcze jedno skojarzenie. Majówka to nic innego jak nabożeństwo majowe. Pochłonięci codziennością nie zawsze znajdujemy czas, by brać udział w tej modlitwie. I nie jest ona już dla nas istotnym elementem życia w wierze. Musimy jednak pamiętać, że nie zawsze tak było. Dla minionych pokoleń nabożeństwo majowe było bardzo ważną częścią dnia i wiary.
Przed stu laty Stanisław Władysław Reymont tak opisywał nabożeństwo majowe ku czci Matki Bożej we wsi Lipce:
Zebrali się przeto odprawiać nabożeństwo pod cmentarz, kaj obok bramy stojała mała kapliczka z figurą Matki Boskiej. Każdego maja przystrajały ją dziewczyny w papierowe wstęgi a korony wyzłacane i polnym kwieciem obrzucały, broniąc od zupełnej ruiny, gdyż kapliczka była odwieczna, spękana i w gruz się sypiąca, że nawet ptaki już się w niej nie gnieździły, a jeno niekiej, w czas słót jesiennych, pastuch jaki schronienia szukał. Smętarne drzewa, lipy staruchy, brzozy wysmukłe i te pogięte krzyże osłaniały ją nieco od burz zimowych i wichrów. [?] Kowal przyklęknął na przedzie, przed progiem, zarzuconym tulipanami a głogiem różowym, i pierwszy zaczął śpiewać. [?] Ostatnie stada do obór ściągały; od wsi, z pól, z miedz już nie dojrzanych buchały niekiedy jazgotliwe śpiewki pastusze i długie, przeciągłe poryki. Zaś naród śpiewał wpatrzony w jasną twarz Matki, co wyciągała błogosławiące ręce nad wszystkim światem: Dobranoc, wonna Lilija, dobranoc!
Taki widok można było wtedy każdego majowego wieczoru spotkać we wszystkich zakątkach ziem polskich. Maj ? dla wielu najpiękniejszy miesiąc roku ? to od wieków w Kościele okres szczególnej czci Matki Bożej. W maju w kościołach, a także przy krzyżach i kapliczkach przydrożnych rozbrzmiewają pieśni maryjne. To znak, że właśnie odprawiane jest nabożeństwo majowe ? obrzęd paraliturgiczny, na który składają się: śpiew Litanii Loretańskiej przed wystawionym Najświętszym Sakramentem, kazanie lub czytanka oraz modlitwy i śpiewy maryjne.
Gromadzenie się i śpiewanie pieśni na cześć Matki Bożej było znane już w latach 430?450. Wielkim orędownikiem takiej formy modlitwy był święty Cyryl Aleksandryjski. Nieco później miesiąc ku czci Maryi święcono w Ziemi Świętej, w Syrii i Grecji. W Kościele zachodnim w I tysiącleciu maj, jako miesiąc Maryi, święcono raczej sporadycznie. Dopiero na przełomie XIII i XIV w. powstała ponownie myśl, aby ten miesiąc poświęcić Tej prawdziwej Królowej Wiosny ? Maryi. Pierwszym, który rzucił tę myśl, był król hiszpański Alfons X. Władca ów zapraszał do udziału w nabożeństwach majowych, sam często brał w nich udział i swoim poddanym zalecał gromadzenie się w porze wieczornej na modlitwy wokół figur Matki Bożej. W XVIII wieku największym apostołem nabożeństwa majowego był włoski jezuita o. Alfons Muzzarelli, którego oficjalnie uważa się za twórcę tej formy kultu maryjnego. On to bowiem w 1803 roku wprowadził je w Kaplicy Karawitów w Rzymie na polecenie papieża Piusa VII. Z Kolegium Rzymskiego Ojców Jezuitów zwyczaj praktykowania nabożeństwa majowego przejęły szkoły zakonne w innych krajach, a w 1814 roku papież Pius VII nadał mu ostateczną i całkowitą aprobatę kościelną. W 1859 roku papież Pius IX przypisał do nabożeństwa majowego liczne odpusty.
W Polsce nabożeństwo majowe dokumentuje przekład książki jezuity Franciszka Lalonii, wydanej w Przemyślu w 1769 r.: "Miesiąc Maj, czyli Maryi poświęcony z włoskiego". Pierwsze odnotowane nabożeństwa majowe zostały wprowadzone w 1838 roku przez jezuitów w Tarnopolu. W połowie XIX wieku majówki odprawiane już były w wielu miastach, m.in. w Warszawie w kościele św. Krzyża, w Krakowie, Płocku, Toruniu, Nowym Sączu, Lwowie i Włocławku. Największy wkład w rozwój majowego nabożeństwa miał pisarz jezuicki Karol Antoniewicz (1807?1852), autor m.in. wydanego w 1850 roku "Wianeczka majowego" zawierającego 17 pieśni maryjnych z "Chwalcie łąki umajone" na czele, której popularność rosła wraz z rozpowszechnianiem się nabożeństw majowych.
Centralną częścią nabożeństwa majowego jest Litania Loretańska ? hymn na cześć Maryi, w którym wysławiane są cnoty i przywileje, jakimi obdarzył ją Bóg. Litania Loretańska powstała w XII wieku, prawdopodobnie we Francji, a zatwierdził ją oficjalnie papież Sykstus V. Nazwę "Loretańska" otrzymała od miejscowości Loretto we Włoszech, gdzie była szczególnie propagowana i odmawiana. W litanii wymieniane są kolejne tytuły Maryi: jest ich w sumie 49, a w Polsce 50. Po zatwierdzeniu 12 paźziernika 1923 roku liturgicznej uroczystości NMP Królowej Polski, obchodzonej 3 maja, roku dołączono do polskiej wersji litanii wezwanie "Królowo Polskiej Korony", przekształcone po drugiej wojnie światowej na "Królowo Polski".
Opr.: jerg